مخالفانی که در خیابان پاستور حاضر می‌شوند چه كسانی هستند، چه گرايش سياسی دارند، از چه چيز عصبانی هستند و چه هدفی از این تجمعات دارند. پاسخ به این سوالات نکات مهمی را درباره این گروه روشن می‌کند.
اعتماد نوشت: مسعود پزشكيان پنجشنبه گذشته در ديدار با اهالی فرهنگ و هنر با بيان اينكه اين سرزمين متعلق به همه ماست و بايد آن را بسازيم، گفته است: «ممكن است امروز عده‌ای در خيابان ناسزا بگويند، اما بايد با آنها هم گفت‌وگو كنيم.» به نظر می‌رسد اظهارات پزشكيان به موضوع تجمع اخير برخی منتقدان و مخالفان دولت اشاره دارد، تجمعی در مقابل ساختمان پاستور در روزهای اخير و بعد از بازگشت محمدجواد ظريف برگزار شد كه حاضران در آن خواستار ورود رييس قوه قضاييه و دادستان كل كشور به مساله حضور ظريف در دولت شده و البته در كف خيابان درخواست «بازداشت» معاون رييس دولت را نيز طرح كردند.
به‌رغم واكنش مسعود پزشكيان به اين موضوع مبنی بر اينكه بايد با كسانی كه ناسزا می‌گويند گفت‌وگو كرد، گفته‌های حاضر در اين تجمع و البته چهره‌های حاضر در آن و ادبيات مشتركی كه بين اين تجمع و اظهارات قبلی نسبت به ظريف و دولت طرح شده، نشان از وجود يک «شبكه» است. شبكه‌ای كه در شبكه‌های اجتماعی داخلی به خصوص «ايتا» فعال هستند و برنامه‌ريزی برای مخالفت‌های سفت و سخت عليه ظريف و دولت را دنبال مي‌كنند؛ از نهادها تا كانال‌ها، از پارلمان تا خيابان.
كليدواژه «كودتا»؛ از ستاد امر به معروف تا سنگفرش خيابان
«اگر آقاي ظريف دروغ گفته است سران قوا بايد وی را تحت تعقيب قضايی قرار بدهند و بازداشت كنند... سران قوا را زير پاهای خود به عنوان عناصر كودتاچی له خواهيم كرد.» در روزهای اخير ويدیويی كوتاه از گوينده اين جملات در فضای مجازی و رسانه‌ای بارها بازنشر شده است. اين ويدئوی كوتاه دو نكته مهم را در دل خود دارد؛ نخست درباره گوينده اين عبارت‌ها در تجمع اخير در مقابل پاستور كه مردی جوان و البته چهره‌ای آشنا است. هويت او اگرچه روشن نيست اما تصاوير او مهر و آبان ماه هم در تجمع ديگری عليه رفع فيلترينگ ديده مي‌شد.
این مطالب را هم ببینید:
دوم آبان ماه سال جاری تجمعی محدود در اعتراض به پيگيری رفع فيلترينگ برگزار شد. بر اساس تصاوير منتشر شده از اين تجمع، حسين‌الله كرم عضو هيات علمی دانشكده علوم سياسی دانشگاه آزاد واحد تهران مركزی و چهره شناخته شده انصار حزب‌الله در دهه ۷۰ نيز حضور داشت. اين تجمع كه مقابل مركز ملی فضای مجازی برگزار شده بود، بيش از جوانی با لباس شناخته شده مورد استفاده در اردو‌های جهادی، خواستار حذف پهنای باند سكو‌های جهانی شد. يک ويدیوی كوتاه از همين تجمع هم در فضای مجازی و رسانه‌ای مورد توجه قرار گرفت. جوان ناشناس كه حالا چهره شناسی شده در گفت‌وگوی كوتاهی در اين تجمع مي‌گويد: «ما مخالف فيلترينگيم؛ ما موافق حذف پهنای باند كامل اينستاگرام، واتساپ، تلگرام و ايكس هستيم. چرا؟ به خاطر اينكه اين نرم‌افزار‌ها يا كمک به صهيونيست مي‌كنن، يا صهيونيستی هستند، يا شعبه و شعب در رژيم صهيونيستی دارند. مطابق قانون واحده اسلامي هرگونه استفاده از آنها، خلاف قانون است. بحث اين است كه رهبری گفتند هر گونه كمک به شريان‌های اسراييلی، حرام، ممنوع و جرم است. اينها مهم است؛ هم جرم، هم حرام و هم ممنوع است.»
او در بخش ديگری از صحبت‌هايش مي‌گويد: «ما موافق حذف پهنای بانديم. با مافيايی فيلترينگ مخالفيم. مافياي فيلترينگ كه مي‌آيند الكی فيلتر مي‌كنند، مردم بتوانند وارد شوند، فايده ندارد. بايد به طور كامل حذف شود. سيمكارت انارستان [ويژه كودكان و نوجوانان ۶ تا ۱۸ سال] داريم كه شما برويد و بخريد، فقط وارد يک نرم‌افزار خاص مي‌شود. مثلا داخل اينستا نمي‌تواند برود. يعنی مي‌تواند پهنای باند كامل يک سكو را ببندد. من خودم مهندس برق هستم. از لحاظ علمی امکان‌پذیر است كه پهنای باند بسته شود. برای فيلترشكن فروش‌ها مجازات سنگين تعيين شود. در ضمن، حتی اگر مسوولان كشور [استفاده يا حساب كاربري] داشته باشند، جرم است. يعني قانون برای همه يكسان است.»
تا اين جای كار مشخص است كه مخالفان رفع فيلترينگ، مخالف حضور ظريف در دولت هستند. بنابراين تا اينجای كار دو مطالبه و اصرار اين شبكه روشن مي‌شود. علاوه بر اينكه چهره‌های تكراری در دو اين موضوع نشان مي‌دهد اين تجمعات چندان هم خودجوش نيستند.
نكته مهم ديگر اما اظهاراتی است كه اين جوان در تجمع مقابل پاستورداشته است. به بيان دقيق‌تر ادبياتی است كه او استفاده كرده و اين ادبيات هم آشنا است؛ به كار بردن كليدواژه كودتا.
تنها يك روز قبل از اينكه او در اين تجمع از «كودتا» بگويد و برخي چهره‌ها را «كودتاچي» بخواند، اين واژه براي اولين‌بار از جانب روح‌الله مومن‌نسب، دبير ستاد امر به معروف و نهی از منكر استان تهران به كار رفت. وقتي هنوز ظريف در داووس بود و او در تویيتي از «كودتا» و درخواست «بازداشت» نوشت: «نيرو‌هاي ضدكودتا بايد ظريف را به محض ورود به كشور بازداشت و تحت بازجويی قرار بدهند؛ در غير اين صورت كشور به زودي دچار بحران‌های پيچيده‌تر و بسيار خطرناک خواهد شد.»
نكته قابل توجه ديگر كه مساله شبكه بودن اين تجمعات و مطالبات آنان را بيش از پيش تاييد مي‌كند، اين است كه پيش از برگزاري تجمع عليه فيلترينگ هم اين روح‌الله مومن‌نسب بود كه فرمان حمله داد و رفع فيلترينگ را كودتا خواند!
هفتم دي ماه سال جاري نيز اين كاظم صديقي بود كه با انتقاد از فضاي مجازي گفته بود: «افرادي كه با اسلحه جنگ نرم وارد مي‌شوند تا با شايعات ستون‌ها را بزنند. افرادي كه در جامعه چراغ و مورد اعتماد هستند را تخريب كنند و از چشم مردم بيندازند در واقع مي‌خواهند سلب اعتماد عمومی از همه افراد مورد اعتماد كنند.»
مومن‌نسب؛ دبير انقلابی و هوادار تجمع خيابانی
روح‌الله مومن‌نسب كه نامش با بسياری از اظهارات عجيب درباره مديريت فضای مجازي گره خورده و از مدافعان سرسخت فيلترينگ است و از او به عنوان يكي از طراحان اصلی طرح صيانت نيز ياد مي‌شود، حالا دبير ستاد امر به معروف و نهي از منكر استان تهران است. بر اساس چارت سازمان مشخصا او توسط كاظم رجبي صديقي، رييس ستاد امر به معروف و نهي از منكر منصوب شده است.
مومن‌نسب البته يد طولايی در كارگردانی اين دست از تجمعات دارد. تيرماه سال گذشته ويديویی كوتاه در فضای مجازی از روح‌الله مومن‌نسب منتشر شد كه او در تجمع مقابله با بي‌حجابی سخنرانی مي‌كرد و مي‌گفت: «از اول كه اينها -تحصن‌كنندگان - آمدند، آقايان گرفتند و بردند، خب اگر اينقدر زور داريد، برويد زورتان را به طرف مقابل هم نشان بدهيد. اين بي‌حجابي‌ها بيداد مي‌كند، زورتان نرسيد حسن روحانی را محاكمه كنيد، زورتان نرسيد آذري‌جهرمي را محاكمه كنيد، زورتان نرسيد اين بي‌حجابي‌ها را جمع كنيد، زورتان نمي‌رسد فضاي مجازي را جمع كنيد؟ زورتان به چهار تا نيروي انقلابي مي‌رسد كه شما روي صندلي‌اي نشسته‌ايد كه اينها و فرزندان‌شان جان دادند و اگر اينها نبودند صندلي‌ای نبود كه شما روی آن بنشينيد.» او در اين ويديو خطاب به تحصن‌كنندگان مي‌گويد: «من آمدم در جمع شما، از طرف دبير ستاد، دبير كشوری و مجموعه تهران خدمت‌تان عرض كنيم كه حتما اين مساله را پيگيري مي‌كنيم و كوتاه هم نمي‌آييم. درباره اين كار - بازداشت تحصن‌كنندگان - نمي‌دانم لفظ احمقانه به كار ببرم يا نه؛ اما كار عاقلانه‌اي نبود.»
به نظر مي‌رسد روح‌الله مومن‌نسب به عنوان دبيرستاد امر به معروف علاقه وافری به اين دست از تجمعات دارد. از تجمع مقابل قوه قضاييه و ابراز تاسف از عدم بازداشت و محاكمه حسن روحانی و محمدجواد آذري‌جهرمی تا خط‌دهی براي برگزاری تجمع عليه ظريف و توليد محتوايی بر مبنای «كودتا» برای تجمع عليه ظريف.
حضور مهري طالبي دارستاني، عضو بركنار شده ستاد امر به معروف و الگوريتم رفتاري و گفتاري مومن‌نسب در اين تجمع و البته حضور خود او در تجمع مقابل قوه قضاييه در اعتراض به بي‌حجابي، باعث شد تا اين تصوير تداعی شود كه برخی از اين تجمعات با هماهنگی ستاد امر به معروف برگزار مي‌شود. موضوعی كه البته از جانب خود اين ستاد رد شد و مقام مسوول آن تلويحا از اين رفتارها انتقاد كرده است.
ياسر خليلی، مديركل حقوقی ستاد امر به معروف و نهي از منكر كشور يازدهم بهمن ماه سال جاري در گفت‌وگويی با پايگاه خبری ديده‌بان ايران درباره تجمعات اخير عليه محمدجواد ظريف، معاون راهبردی رييس‌جمهور، در پاسخ به اين پرسش كه «چرا ستاد بدون مجوز اقدام به برگزاری تجمعات مي‌كند؟» گفته است: «اساسا ستاد نه در هيچ يک از تجمعات تهران و كشور حضور دارد و نه برنامه‌اي برای تجمعات دارد. مگر مي‌شود يک نهاد حاكميتی كه ترويج فريضتين را به عهده دارد و مدافع قانون و قانونگرايی است، كار خلاف قانون انجام بدهد؟ اين مساله اصلا ربطی به ستاد نداشته و ندارد.»
او همچنين در پاسخ به اين پرسش كه پس چرا اين تجمعات به اسم ستاد امر به معروف و نهي از منكر تمام شد، خاطرنشان كرد: «شايد افرادی منتسب به ستاد در آن جمع حضور داشتند يا تبليغ آن را كردند. احتمال دارد كه حتی درباره آن اظهارنظر هم كرده باشند كه مربوط به شخصيت حقيقی افراد است و ربطی به ستاد ندارد. ضمن اينكه اساسا ما هرگونه تجمعات غيرقانونی را محكوم مي‌كنيم.»
تجمع عليه ظريف و چهره‌های آشنای شبكه جليلی
بر اساس ويدیوهايی كه از تجمع مقابل پاستور و عليه ظريف منتشر شده، یک صدای آشنای ديگر نيز به گوش مي‌رسد كه در اين تجمع سخنرانی كرده و خطاب به ظريف مي‌گويد: «رقيب انتخاباتی خودتان را در خارج از كشور در مقابل انظار دنيا تندرو مي‌خوانيد و به استخفاف مي‌كشانيد. كجای رسم علاقه به مليت و دين است كه يك مسوول، مسوول ديگري از نظام اسلامی را در مقابل كفار تخفيف بدهد؟»
اگر چه خانم گوينده اين جملات با پوشيه در اين تجمع حاضر شده و سخنرانی مي‌كند اما بر اساس گزارش رسانه‌ها و از صدای او مشخص است كه او مريم اشرفي‌گودرزی از حاميان جدی سعيد جليلی در روزهای انتخابات است.
در روزهای تبليغات انتخاباتي اشرفي‌گودرزي به عنوان نماينده ستاد سعيد جليلي در مناظره‌اي با ميترا جلودار به عنوان نماينده ستاد مسعود پزشكيان گفته بود: «دختر نازنينم اگر به خودت حق مي‌دهي كه بدون حجاب وارد اجتماع شوي با آن پسري كه داراي غريزه است و خدا اين غريزه را در او قرار داده و اگر اين غريزه نبود ازدواج و زوجيت شكل نمي‌گرفت، اگر تحريك شد و سمت تو آمد و به تو تعرض كرد انتظار نداشته باش كسي مانع او شود، تو خواستي آزاد باشي و او هم مي‌تواند آزاد باشد.»
چهره ديگر حاضر در تجمع نيز مهری طالبی دارستانی است. روزنامه هم‌ميهن در گزارشی از اين تجمع نوشته است كه مهری طالبی دارستانی در اين تجمع حضور داشته و نويسنده متن رسمي اين تجمع نيز بوده است. متني كه در آن قيد شده است: «اين حركت مطالبه‌گرانه، بر مبناي اظهارنظر صريح رياست محترم مجلس مبني بر غيرقانوني بودن انتصاب جناب آقاي ظريف در سمت رييس شوراي راهبري دولت چهاردهم و همچنين ادعا‌هاي بحق آقاي پزشكيان مبني بر قانونمداری شكل گرفته است. از آنجايي كه آقاي ظريف مغاير با نص قانون نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس منصوب شده‌اند؛ لذا ضمن تشكر از مواضع دشمن‌شكنانه جناب آقاي پزشكيان، توقع مي‌رود كه مطابق ادعای بحق خودشان در خصوص قانونمداری در اسرع وقت اين فرد را از دولت اخراج كرده و ضمنا بر رياست محترم مجلس تكليف است كه بدون كوچك‌ترين اتلاف وقتی طبق روال قانوني در اين خصوص اقدام کنند.»
مهری طالبی دارستانی كه در روزهاي قبل از آن به خاطر طرح موضوع «كلينيك بي‌حجابی» نامش در رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفته بود در يك توييت با ادبياتي عجيب به انتقاد تلويحی از رييس دولت چهاردهم پرداخت.
دارستاني از حاميان جدي سعيد جليلي و البته از حلقه نزديكان حجت عبدالملكي بود كه در دوران دولت سيزدهم در وزارت كار به عنوان مديركل بازرسي اين وزارتخانه فعاليت كرد. او پس از مواجهه با اعتراض شديد به اين پست، مجددا نوشت كه اين «توهين به رييس‌جمهور» نبوده و «صرفا تعدادي صفت مطرح شده كه هر عقل سليمي تاييد مي‌كند رييس‌جمهور هيچ كشوري نبايد واجد آن صفات باشد.»
او منتقدان به اين توييت و حاميان پزشكيان را متهم كرد كه با انتساب اين توييت به رييس دولت عملا در حال توهين به او هستند. ستاد امر به معروف و نهي از منكر روز چهارشنبه ۱۴ آذر از اخراج مهري طالبي دارستاني، رييس اداره زنان و خانواده ستاد امر به معروف استان تهران خبر داد.
در متن توضيحي ستاد امر به معروف و نهي از منكر قيد شده بود «مطلب منتشر شده صرفا بازنمود نظرات شخصي ايشان بوده و فرد منتشركننده مطلب از اين پس در ستاد هيچ سمتي نخواهد داشت.»
بعد از انتشار اين مطلب از جانب ستاد امر به معروف، دارستاني تاكيد كرد كه «خودش كناره‌گيري كرده است اما كانال تلگرامي باشگاه روزنامه‌نگاران ايران در مطلبي نوشت كه «از ستاد امر به معروف و نهي از منكر كشور با باشگاه روزنامه‌نگاران ايران تماس گرفتند و خبر دادند: خانم مهري طالبي دارستاني اخراج شده است.» طالبي دارستاني پيش از اين نيز چهره ثابت تجمعات اعتراضي به موضوعات بي‌حجابي يا آنچه «انحرافات فرهنگي مسوول ساخته» عنوان كرده، بوده است.
بر اساس مطالب منتشر شده در حساب كاربري توييتر طالبي دارستاني، در تجمعي كه در ارديبهشت سال ۱۳۹۹ تجمعي در مقابل ساختمان قوه قضاييه برگزار شده كه او از چهره‌هاي اصلي آن بوده است. طالبي دارستاني در آن زمان با انتشار تصاويري از اين تجمع نوشته بود: «دست به دامن تنها مرجع رسيدگي به تخلفات كه با رسيدگي به مفاسد اقتصادي دل‌مان را گرم كرد و چشم اميدمان را اشكبار. سردار امشب شكايت مي‌برم به حضرت حيدر از انحرافات فرهنگي مسوول ساخته از فضاي مجازي افسار گسيخته، از محيط‌هاي مثلا فرهنگي مثل تئاتر و سينما، از نشر و پخش كتب مستهجن، از صدا و سيمايي كه الگو ساخته از مظاهر فساد، از مدارس و مهدهايي كه... از وقاحت دنباله‌دار مسوولان.» او همچنين از افراد اصلي بود كه با انتشار با هشتگ «محاكمه مولاوردي» در فضاي مجازي فعاليت مي‌كرد.
ايتا؛ محفل شبكه جليليون
بر اساس گزارشي كه پايگاه خبری انتخاب منتشر كرده، به نظر مي‌رسد عموم اين تجمعات كه در برخی كانال‌های شبكه ايتا منتشر مي‌شود، صورت گرفته است. انتخاب همچنين گزارش داده كه اين كانال‌ها در ايام انتخابات به صورت مستقيم برای سعيد جليلی تبليغ كرده و مدافع او بوده‌اند و حالا نيز بستر مجازی برگزاری تجمعات عليه رويكردهای دولت، رييس دولت و محمدجواد ظريف را مهيا مي‌كنند .
تنها در يک نمونه فراخوانی با عنوان «تجمع قانونی و شرعی امت حزب‌الله جهت مقابله با پرچم نفوذ دشمن در كشور» براي ششم بهمن ماه در ميدان پاستور در يكي از كانال‌هاي ايتا منتشر شده است، مواردي از قبيل «ممانعت از ابلاغ مصوبه حجاب و اجراي قانون فعلی حجاب»، «مذاكره با قاتل شهيد سليماني و دشمن جمهوري اسلامي»، «ممانعت از اجراي وعده صادق ۳ و پاسخ دندان‌شكن به دشمن» و «مقابله با جبهه مقاومت با تلاش براي تصويب FATF» به عنوان محورهای تجمع عنوان و تاكيد شده است كه «در تجمع با دست نوشته و تصاوير شهدا به صورت كفن‌پوش شركت كنيم.»
نمونه‌های ديگري نيز از نقش برخی كانال‌هاي ايتا در سازماندهی اين تجمعات وجود دارد كه باز هم در يک نمونه مطرح ديگر اتفاقا اين ستاد امر به معروف و نهی از منكر تهران بود كه فراخوان را در «ايتا» منتشر كرد. ارديبهشت سال جاري، بعد از اينكه كانال ستاد امر به معروف و نهی از منكر استان تهران در شبكه اجتماعی ايتا «فراخوان مردمی پياده‌روی حمايت از عفاف و حجاب» را منتشر كرد، اين تجمع برگزار شد.
ماجرا از يك توييت مهدی فضائلی، عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب شروع شد و به يك‌باره در روزهايی كه دوباره ارشاد در كف خيابان‌ها در مورد موضوع حجاب فعال شده بود، اعضای كانال‌های مختلف انقلابی در ايتا به شدت بر فضائلی شوريدند.
چند روز قبل از اين فراخوان، مهدی فضائلی عضو «دفتر حفظ و نشر آثار رهبری» در مطلبي كه در حساب كاربري خود در شبكه اجتماعی ايكس منتشر كرد، به نقل از حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نوشته بود: «كشف حجاب، هم حرام شرعی است هم حرام سياسی است... منتها دشمن با نقشه و برنامه وارد اين كار شده، ما هم بايد با برنامه و نقشه وارد شويم. كارهاي بي‌قاعده و بدون برنامه نبايد انجام بگيرد. به تازگی برخی مسوولان به دليل كارهای بي‌قاعده در حوزه حجاب تذكر دريافت كرده‌اند.»
هجمه‌ها در كانال‌هاي ايتا عليه فضائلي به اندازه‌اي تند شد كه روزنامه اصولگراي فرهيختگان در مطلبي از سوگيري و مديريت فضاي ايتا انتقاد كرد و نوشت: «دايره انقلابيون در پيام‌رسان ايتا در دو روز گذشته تا حدي تنگ شد كه حتي دفتر رهبري نيز در آن جاي نگرفت. مهدي فضائلي، عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب وقتي از تذكر به برخي مسوولان بابت رفتارهاي بي‌قاعده در حوزه حجاب نوشت، به شدت مورد حملات گروه‌هاي فعال در ايتا قرار گرفت و حتي اخبار جعلي مبني بر توبيخ فضائلي در اين پيام‌رسان دست به دست شد اما از آنجايي كه قرار نيست در اين اتاق‌هاي ايزوله تكذيبيه‌ها نيز دست به دست شوند راه به جايي نبرد. با وجود آنكه حساب رسمي دفتر رهبر انقلاب با عنوان «رسانه‌نگار» نيز توييت فضائلي را بازنشر كرده بود، ايتايي‌ها و ويراستي‌ها ترجيح‌شان اين بود براي توجيه برخي تندروي‌ها هرگونه نسبت ناروايي را به اعضاي دفتر بدهند ولي فضاي موجود را لايق تذكر ندانند و پنبه را محكم‌تر توي گوش‌شان فرو كنند.»
شبكه جليليون؛ از ايتا تا پارلمان و خيابان
با همه اين موارد مشترك بعيد به نظر مي‌رسد بتوان به راحتي از وجود يك شبكه با حضور برخي از اعضای ستاد امر به معروف، برخي نمايندگان مجلس و البته چهره‌هاي ثابت در تجمعات به عنوان پياده نظام كه بر عليه دولت و ظريف فعاليت مي‌كنند، گذشت. شبكه‌اي كه ايتا را بستر فعاليت خود قرار داده وكليدواژه‌هاي محدودي نيز براي توليد محتوا و ادبيات تقابلي دارد. ادبيات تكراري، چهره‌هاي تكراري و البته موضوع تكراري شكست در انتخابات تابستان ۱۴۰۳.