نیویورک‌تایمز نوشت: حماس گروگان‌ها را آزاد کرد و پذیرفت به آتش‌بس پایبند بماند؛ اما قانع‌کردن این گروه برای زمین‌گذاشتن سلاح، موضوعی کاملاً متفاوت است.
به نقل از انتخاب، در ادامه این مطلب آمده است: آزادسازی گروگان‌های اسرائیلی از غزه و پایان‌دادن به جنگ ممکن است دو سال زمان برده باشد و نیازمند دخالت مستقیم رئیس‌جمهور آمریکا و رهبران چند کشور عرب و مسلمان بوده باشد.
اما این احتمالاً ساده‌ترین بخش ماجرا بود.
واداشتن حماس به تسلیم سلاح‌هایش و خلع سلاح کامل نوار غزه — دو پیش‌شرط کلیدی برای خروج کامل اسرائیل از این منطقه، همان‌طور که هم «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا و هم «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر اسرائیل روز دوشنبه بار دیگر تأکید کردند — می‌تواند بسیار دشوارتر باشد.
طرح ۲۰ بندی ترامپ برای غزه
به‌علاوه، دیگر موضوعات مندرج در «طرح ۲۰ بندی ترامپ» که راه‌حلی جامع برای غزه را ترسیم می‌کند، نیز پیش‌رو است.
این طرح در مجموع خواستار موارد زیر بود:
تشکیل یک نیروی بین‌المللی برای حفظ امنیت در این منطقه،
تلاش گسترده برای بازسازی اقتصاد و زیرساخت‌های غزه،
و ایجاد یک «کمیته موقت حکمرانی فلسطینی» که فعالیت آن تحت نظارت هیئتی بین‌المللی انجام گیرد.
در جریان گفت‌وگوهایی که به آتش‌بس در غزه انجامید، یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین مسائل، تعیین این بود که «روز بعد از جنگ» چه کسی اداره‌ی منطقه را در دست خواهد گرفت. این موضوع چنان دشوار شد که در نهایت از مذاکرات آتش‌بس جدا و به «مرحله دوم» گفت‌وگوها موکول شد.
مرحله دوم از شرم‌الشیخ آغاز شد
دوشنبه شب، در شرم‌الشیخ مصر، «مرحله دوم» دست‌کم ظاهری امیدوارکننده داشت؛ جایی که ترامپ و «عبدالفتاح السیسی» رئیس‌جمهور مصر ده‌ها رهبر جهان را گرد هم آوردند تا بر پایه‌ی آتش‌بس و مبادله‌ی ۲۰ گروگان اسرائیلی زنده و اجساد چند تن دیگر در برابر آزادی نزدیک به ۲۰۰۰ زندانی فلسطینی، روند صلح را پیش ببرند.
ترامپ در این نشست گفت: «مرحله دوم آغاز شده است.»
او پیش‌بینی کرد که «پیشرفت فوق‌العاده‌ای» حاصل خواهد شد و افزود: «این همان صلح در خاورمیانه است. همه می‌گفتند انجامش ممکن نیست، اما این اتفاق خواهد افتاد.»
با این حال، به‌رغم آغاز رسمی در شرم‌الشیخ، هنوز روشن نیست مذاکرات مرحله دوم چه زمانی و در کجا به‌طور رسمی آغاز خواهد شد.
«مسئله اصلی هنوز حل نشده: سلاح‌های حماس»
تحلیل‌گران اسرائیلی و فلسطینی هر دو گفتند تصور به‌ثمررسیدن کامل طرح ترامپ دشوارتر از تصور شکست آن است.
«اکرم عطاالله»، ستون‌نویس فلسطینی مقیم لندن و اهل اردوگاه جبالیا در شمال غزه، گفت: «مسئله اصلی هنوز حل نشده است: سلاح‌های حماس. اسرائیلی‌ها خواهان خلع سلاح کامل حماس‌اند، اما این کار یک اقدام اداری ساده نیست؛ حماس بر اساس مبارزه مسلحانه بنیان گذاشته شده است.»
او افزود که از حماس در واقع خواسته می‌شود «ایدئولوژی خود را منحل کند».
با توقف جنگی که ده‌ها هزار فلسطینی را کشته و بخش بزرگی از غزه را ویران کرده، عطاالله گفت فضای فعلی خوش‌بینانه‌تر به نظر می‌رسد، اما معلوم نیست این فضا چقدر دوام خواهد داشت.
«الان احساس خوبی وجود دارد، اما ابرهای تیره‌ای در افق می‌بینم و نمی‌دانم چه چیزی با خود دارند.»
احتمال فرو رفتن مرحله دوم در بن‌بست
کارشناسان و مقامات اسرائیلی گفتند محتمل‌ترین سناریو این است که مرحله دوم مذاکرات در گل فرو رود. آنان پیش‌بینی کردند وضع موجود چنان طولانی شود که به واقعیت جدیدی تبدیل گردد — با حماسِ همچنان مسلح، و ارتش اسرائیل که از خروج کامل از غزه خودداری می‌کند.
در چنین شرایطی، آنان انتظار دارند اسرائیل با حماس همان‌گونه رفتار کند که اکنون با حزب‌الله در لبنان رفتار می‌کند: گاه‌وبی‌گاه حملات هوایی از دور به نیروها یا انبارهای تسلیحاتی آن.
به‌رغم اصرارهای مکرر ترامپ مبنی بر اینکه جنگ «تمام شده است»، تحلیل‌گران هشدار دادند هر لغزشی از هر دو طرف می‌تواند آتش جنگ را دوباره شعله‌ور کند.
«زوهار پَلتی»، مقام پیشین ارشد موساد و وزارت دفاع اسرائیل، گفت: «اگر همین حالا حمله‌ای علیه یکی از پست‌های ما رخ دهد و تلفات بدهیم، کار تمام است — در یک دقیقه همه‌چیز تمام می‌شود.»
هشدار درباره دخالت سیاست داخلی اسرائیل
«نیمرود نوویک»، فرستاده پیشین اسرائیل و پژوهشگر ارشد در «انجمن سیاست اسرائیل»، هشدار داد که سیاست داخلی می‌تواند مسیر صلح را منحرف کند: «اگر ظرف چهار یا پنج هفته معلوم شود فضای عمومی کشور این است که جنگ فقط یک دور وحشتناک دیگر بوده و حماس دوباره سر پا شده، می‌توانم ببینم که نتانیاهو برای “تصحیح” آن اقدام کند.»
او افزود: «فقط کافی است حماس دست به تحریک بزند و اسرائیل واکنشی نامتناسب نشان دهد، آن‌وقت همه‌چیز می‌تواند به‌سرعت به یک چرخه‌ی تازه‌ی خشونت تبدیل شود.»
نقش میانجی‌گران منطقه‌ای
نوویک گفت اکنون این وظیفه بر دوش قطر، ترکیه و مصر — سه کشور عمدتاً مسلمان که در میانجی‌گری آتش‌بس نقش کلیدی داشتند — است که بر حماس فشار آورند «تا تحریک نکند».
اعضای ائتلاف حاکم نتانیاهو تأکید کردند که بار مسئولیت بر دوش حماس است. چند مقام اسرائیلی آتش‌بس را صرفاً به‌عنوان «معامله‌ای ساده» توصیف کردند که در آن اسرائیل حدود نیمی از غزه را در برابر آزادی گروگان‌های خود واگذار کرده است.
به گفته آنان، برای اینکه اسرائیل از باقی قلمرو غزه نیز خارج شود، حماس باید سلاح‌های خود را تحویل دهد و اجازه دهد نهادی دیگر اداره‌ی این منطقه را به دست گیرد.
«بواز بیسموت»، متحد نتانیاهو و رئیس کمیته روابط خارجی و امنیتی کنست، گفت: «موضوع کاملاً روشن است. اگر نمی‌خواهید اسرائیل آنجا باشد، دقیقاً می‌دانید چه باید بکنید. آسان است.»
اما گفتن آسان است، انجامش نه.
حماس: می‌خواهیم بخشی از راه‌حل باشیم، نه مانع
کارشناسان نزدیک به حماس می‌گویند این گروه مایل است برای تسهیل بازسازی غزه امتیازهایی بدهد، اما همچنان می‌خواهد نفوذی بر آینده‌ی این منطقه داشته باشد.
«ابراهیم المدحون»، تحلیل‌گر فلسطینی نزدیک به حماس، گفت: «حماس آماده است امتیازهایی برای بازسازی غزه بدهد، اما ناپدید نخواهد شد. تمرکزش بر آرامش است. می‌خواهد بخشی از راه‌حل باشد، نه مانعی برای ثبات.»
تردید نسبت به طرح ترامپ برای کنارزدن حماس از حکومت
پَلتی، مقام پیشین اطلاعاتی و دفاعی اسرائیل، درباره بخش طرح ترامپ که خواستار حذف حماس از هر نقش نظامی یا غیرنظامی در اداره‌ی غزه است، تردید داشت و گفت: «چه کسی قرار است این کار را بکند؟ اگر کسی فکر می‌کند با یک چوب جادویی می‌توان ظرف چند ساعت یا چند روز این انقلاب را رقم زد، بی‌خیال شود. این اتفاق نخواهد افتاد — نه به این خاطر که من بدبینم، بلکه چون واقع‌گرا هستم.»
نیروی بین‌المللی؛ طرحی مبهم
استقرار نیروی بین‌المللی ثبات‌ساز، همان‌طور که طرح ترامپ پیش‌بینی می‌کند، می‌تواند به عقب‌نشینی بیشتر ارتش اسرائیل منجر شود. اما هنوز مشخص نیست چه کشورهایی نیرو اعزام خواهند کرد، این نیرو چگونه آموزش و تأمین مالی خواهد شد، و چه زمانی مستقر می‌شود.
در همین حال، «تشکیلات خودگردان فلسطین» — که پیش‌تر غزه را اداره می‌کرد و هنوز کارمندانی در منطقه دارد — ظاهراً از ابتکار ترامپ کنار گذاشته شده است، مگر آنکه اصلاحاتی نامشخص انجام دهد.
نشانه‌هایی از امید؟
با این همه، به‌گفته‌ی تحلیل‌گران، مرحله دوم از همان آغاز محکوم به شکست نیست.
بیسموت، نماینده حزب نتانیاهو، از مشارکت کشورهای عرب در گفت‌وگوهای صلح و به‌ویژه از آزادی ۲۰ اسرائیلی که از حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ در غزه در اسارت بودند، ابراز امیدواری کرد.
او گفت: «من باور دارم کسانی که باید گام‌های مشخص از آن‌ها انتظار می‌رود، آن‌ها را انجام خواهند داد. وقتی چنین نتایجی مانند امروز می‌بینید، می‌توانید به سناریوی خوش‌بینانه ایمان بیاورید.»