مادری بالای ۴۰ سال؛ امکانی که برای زنان وجود دارد

زهرا خنداندل- زندگی ماشینی روزگارما باعث شده است تا زنان به رشد خود و داشتن درآمد مستقل مالی اهمیت بدهند و بعضا تا اواسط دهه سوم زندگی تجرد را انتخاب کنند. اما اکثر زن‌ها رویای مادر شدن را در سر می‌پرورانند و باتوجه به اینکه سن ازدواج به اقتضای زمانه و شرایط فرهنگی و اقتصادی جامعه بالاتر رفته است ما شاهد زنانی هستیم که در دهه چهارم زندگی‌شان مادر می‌شوند. با توجه به این موضوع پای صحبت زنان و مادرانی نشسته‌ایم که تجربه بارداری در این دوره از زندگی را داشته اند.

بچه‌ام را نمی‌خواستم اما الان نور خانه من است

مریم اواخر ۳ سالگی‌اش متوجه می‌شود که دو ماهه باردار است. با داشتن دو دختر بزرگ احساس خجالت می‌کند ترس از ترد شدن توسط جامعه و خانواده باعث می‌شود تا پای سقط هم برود اما دختر بزرگش مانع او می‌شود؛ او تعریف می‌کند که:

دخترم گفت: مامان این بچه هدیه خداست. فکر کن چرا باید توی این سن و سال تو باردار بشوی؟ هرکسی هم حرفی بخواهد بزند با ما طرف است. مگر مردم قرار است نان و آبش را بدهند؟

حرف‌های دخترم و حمایت‌های بچه‌ها باعث شد تا تصمیم بگیرم فرزندم را نگهدارم. پسرم حالا ۱۵ ساله‌ است یک به بسیار باهوش و خلاق است. دو دخترم عروس شده‌اند و نوه‌هم دارم. گاهی فکر می‌کنم که اگر حماقت کرده بودم و کودکم را از بین برده بودم، چه سال‌هایی پر از حسرت و تنهایی را در میانسالی‌ام باید سپری می‌کردم.

ضمن اینکه بارداری در چهل سالگی امید به زندگی و تلاش برای بودن را در من بیشتر کرد. در این سن صبورتر بودم دغدغه‌های کمتری داشتم و دخترانم هم خیلی در نگهداری برادرشان به من کمک‌ می‌کردند. حالا خانه‌ام پسری دارد که نان می خرد برایش باهم مادر پسری به گردش می‌رویم و خدارا صدهزار بار برای داشتنش شکر می‌کنم.

از سقط تا تلاش برای باروری

الهام ۴۳ ساله است. اواسط ۴۱سالگی متوجه بارداری اش می‌شود و چند هفته بعد می‌فهمد که جنینی در کار نیست. وی می‌گوید:

۳۸ ساله بودم که ازدواج کردم. واقعا مادر شدن آرزویم است و خیلی بچه‌ها را دوست دارم. اما متاسفانه اولین تجربه بارداری‌ام ضربه روحی بدی به من وارد کرد. یک حاملگی پوچ یا مولار. حاملگی پوچ درواقع زمانی اتفاق می‌افتد که  جفت و ساک حاملگی، حتی بدون جنین، کماکان به ترشح هورمون‌های بارداری ادامه می‌دهند. این باعث می‌شود علائم اولیه بارداری مانند تأخیر در قاعدگی، تهوع، افزایش حساسیت و تورم سینه‌ها را داشته باشید و حتی جواب تست بارداری مثبت باشد. در حاملگی طبیعی  تخمک، مدت کوتاهی پس از لقاح توسط اسپرم، شروع به تقسیم می‌کند و حدود ۱۰ روز بعد، جنین ابتدایی شکل می‌گیرد. اما در بارداری پوچ، جنین هرگز تشکیل نمی‌شود یا رشدش متوقف می‌شود. حامگی پوچ معمولاً نتیجه تقسیم غیرطبیعی سلولی است.

متاسفانه من مجبور به کورتاژ شدم و با دارو مشکل من بر طرف نشد، تمام آرزوهایم را از دست رفته می‌دیدم. اما بالاخره تصمیم گرفتم که زیر نظر پزشک باشم. برای من که بالای ۴۰ سال هستم داروها و مکمل‌های قبل از بارداری تجویز شد همین‌طور یک آزمایش کیفت تخمک داده‌ام که نتیجه‌اش خوب بوده است. من و شوهرم تمام تلاش‌مان را می‌کنیم و امیدوارم خداوند به من و همسرم فرزندی سالم و صالح عطا کند.

نوزادم سندروم دان است

یکی از خطرات بارداری بالای ۴۰سال ریسک بیشتر تولد نوزادان مبتلا به سندروم دان است و غربالگری قبل از زایمان برای این موضوع بسیار مهم است. اتفاقی که برای طاهره افتاده است. او در ۴۴سالگی حامله می‌شود و کمی بعد از زایمان متوجه می‌شود که فرزندش مبتلا به سندروم دان است. او می‌گوید:

وقتی که متوجه شدم نمی‌توانستم بپذیرم که تنها فرزندم بعد از سالها انتظار مبتلا به سندروم دان است. دچار افسردگی شدید شدم مخصوصا اینکه بلافاصله پس از زایمان ابتلای فرزندم تشخیص داده شد. نمی‌خواستیم آزمایشات غربالگری را انجام دهیم چون این کار را دخالت در صلاح خداوند می‌دانستیم، اما پس از زایمان بارها خودم را لعنت کردم که چرا این آزمایشات را انجام ندادم. به همه زنان توصیه می کنم حتما این آزمایشات را انجام دهند چون علم راهم خداوند داده است که انسان را از رنج نجات دهد. من عاشق دخترم هستم یک روانشناس خوب ابتدا به من کمک کرد تا به زندگی برگردم و شرایطم را بپذیرم و بعد دخترم را پیش روانشناس مخصوصی که ایشان معرفی کردند بردم. خداراشکر با تمام سختی‌هایی که داشتیم از پسش برآمدیم، دخترم بسیار مودب و اجتماعی است و مراجعه زودهنگام به درمانگر به او و من برای بهتر شدن زندگی هر دومان خیلی تاثیر گذار بود. راستش برکت و عشقی که با آمدن مائده به زندگی من سرازیر شد شاید با وجود کودک عادی قابل لمس نبود آنقدر که این طفل معصوم من قلبی پاک و شخصیتی زلال دارد.

بارداری بعد از ۴۰سالگی به مراقبت بیشتر احتیاج دارد

خانم دکتر مهناز امالی خامنه متخصص زنان و زایمان در مشهد است. بسیار خوش برخورد است و صبورانه پاسخ پرسش‌های مارا می‌دهد. با او به صحبت نشستیم تا درباره بارداری در دهه چهارم زندگی بیشتر صحبت کنیم:

خانم دکتر اولین اقدامی که خانم بالای ۴۰ سال که قصد بارداری دارد باید انجام بدهد چیست؟

اولین قدم این است که تحت نظر پزشک باشد و مشاوره قبل از بارداری را انجام بدهد. یکسری آزمایشات مربوط به تخمک و اسپرم وجود دارد که بهتر است انجام شود. همچنین اگر در خانواده‌شان کودکی با سابقه سندروم دان به دنیا آمده باشد باید حتما تحت نظرباشند. درواقع باید تاکید کنم که بارداری در سن بالای ۴۰ سال اصلا غیرممکن نیست اما بستگی به باز بودن لوله‌های رحم زن و کیفیت تخمک او دارد.

توصیه شما برای مادری که ندانسته در این سن باردار شده است چیست؟

غربالگری مسئله‌ای کاملا جدی و مهم است. که یک آزمایش در هفته ۱۲بارداری وجود دارد و یک آزمایش در هفته ۱۸بارداری. خانمی که بالای ۴۰ سال است باید این آزمایش‌ها را جدی بگیرد چون در دهه چهارم زندگی احتمال به دنیا آمدن نوزاد مبتلا به سندروم دان خیلی بیشتر از دو دهه قبل از آن است.

خانم دکتر خامنه کلا سن زن برای بارداری چقدر مهم و تاثیر گذار در سلامت مادر و فرزند است؟

سن زن برای بارداری خیلی مهم است. خیلی مهم‌تر از سن آقایان ؛ چون وقتی سن زن بالا می‌رود و از ۴۰ می‌گذرد، کیفیت تخمک‌ها پایین می‌آید. نکته مهم و قابل توجه دیگر این است که در سنین بالاتر احتمال ابتلا به دیابت، فشارخون و مسمومیت دوران حاملگی بیشتر است. اما هیچ یک از اینها نمی‌تواند دلیلی بر منع بارداری زن در سن بالا باشد. فقط اگر زن در سن بالا باردار شد، باید مراقبت‌هایش نسبت به فرد عادی که در سن پایین‌تری باردار می‌شود، بیشتر باشد.

اگر خانم بالای ۴۰سال بطور طبیعی نتواند باردار بشود باید چه کند؟

برای این دسته از زنان یک آزمایش خون وجود دارد به نام AMH یا آنتی‌ مولرین هورمون. این آزمایش، کیفیت تخمک را نشان می‌دهد. اگر این آزمایش خیلی پایین باشد، خود به خود احتمال بارداری زن کم می‌شود. اما اگر جواب این آزمایش خوب باشد، زن اجازه اولین بارداری یا بارداری‌های بعدی را دارد. اگر پزشک ببیند که آنتی‌مولرین هورمونِ زن خیلی پایین است و حتما هم قصد بارداری دارد، لازم است که برای بارور شدن از فناوری‌های کمک باروری مثل تخمک اهدایی، IVF (بارداری آزمایشگاهی) و … استفاده کند.

آیا زایمان طبیعی برای خانم‌های بالاتر از ۴۰سال سخت تر از زنان کم سن و سال تر است؟

البته که تفاوت‌هایی هست و نمی‌شود تاثیر بالا رفتن سن را کتمان کرد اما شرایط ژنتیکی و کیفیت زندگی فردی هم قطعا در این مسئله دخیل است. از جمله نکاتی که می‌شود به آن درباره بالا رفتن سن و تغییرات جسمی بانوان اشاره کرد این است که معمولا دهانه رحم متفاوت‌تر و تنگ‌تر و استخوان لگن سفت‌تر می‌شود. اینها همه باعث می شود تا زایمان طبیعی برای مادر بالای ۴۰ سال سخت‌تر باشد. برای همین معمولا مادران بالای ۴۰ سال سزارین می‌شوند. اما در روند بهبود پس از زایمان با بقیه خانم‌های باردار تفاوتی ندارند.