یائسگی دوره‌ای از زندگی که باید مدیریت شود

زهرا خنداندل ـ یائسگی دوره‌ای از زندگی بانوان است که مانند دوران بلوغ فرازو نشیب‌های زیادی برای یک زن در پی دارد. دورانی که به خاطر باورهای غلط اجتماعی علاوه بر دردهای فیزیکی که بدن یک زن تحمیل می‌کند باید بار دردهای روانی را نیز بیشتر تحمل کند. اما برای ملموس تر شدن و فهم راحت‌تر این دوران چه از لحاظ فیزیکی و چه از لحاظ روانی با زنانی به صحبت نشسته‌ایم که یا یائسه شده‌اند یا در مسیر ظهور و بروز این سیر طبیعی و زنانه هستند.

در اعماق وجودم احساس پیرشدن می‌کردم

الهه؛ مادر سه فرزند است ۵۵سال سن دارد و دو سال است که یائسه شده است. او برای ما از روندی که طی کرده است می‌گوید:

حقیقتا با وجود سه فرزند که به صورت طبیعی به دنیا آمده‌اند اینکه افتادگی رحم داشته باشم و کمی بی اختیاری ادراری طبیعی است اما از وقتی که یائسه شدم این مورد در من شدت گرفته است علاوه براین، یکی از نکاتی که به خوبی یادم مانده این است که از قبل از شروع یائسگی دچار فراموش کاری عجیبی شدم. انگار همه چیز یک لحظه برایم مبهم می‌شد مثلا می‌خواستم سوپ درست کنم و وارد آشپزخانه می‌شدم تا هویج از یخچال بردارم به  محض اینکه در یخچال را باز می‌کردم یادم می‌رفت که از داخل آن چه می‌خواستم! برای من که آدم جزئی نگری هستم و همیشه در کارهایم دقت دارم این مورد از همه آزار دهنده‌تر بود. البته که بیشتر از این موضوع شاید شوخی‌های همسرم و بچه‌ها بود که مثلا می‌گفتند: (خانوم دیگه داری پیر میشی‌ها) یا (مامان حافظه‌ات رو از دست دادی یادت نیست خونه خاله چی‌گفتی؟) . جملاتی از این دست باعث می‌شد تا در اعماق وجودم احساس پیرشدن کنم ؛ می‌دانستم که تغییرات بدنم باعث این موضوعات شده است، اما آنها به شوخی می‌گفتند و درکی از این موضوع نداشتند. اگر هم اعتراضی می‌کردم می‌گفتند: چقدر زودرنج و حساس شده‌ای!

دیر و زود دارد اما سوخت و سوز ندارد!

عاطفه ۵۱ ساله است و می‌گوید از ۴۶سالگی علائم یائسگی به سراغش آمده‌اند. در حال حاضر ۷ماه است که پریود نشده و در حال ورود به مرحله یائسگی است. او در این باره می‌گوید:

حدودا دو، سه هفته از تولد ۴۶سالگی‌ام گذشته بود و خوب یادم است که چون دوستانم برایم یک جشن تولد عالی گرفته بودند برای جبران محبت‌شان آنها را به استخر دعوت کرده بودم. بچه‌ها مشغول آب‌تنی بودند که من کمی احساس سرگیجه کردم برای همین از آب بیرون آمدم و کنار استخر نشستم، ناگهان احساس کردم حسابی داغ شدم انگار چیزی توی وجودم آتش گرفته بود، یکی از دوستانم از آب بیرون آمد و گفت: مریم چرا رنگ لبو شدی یک‌هویی! گفتم: نمی‌دانم!  رفت و یکی از دوستانمان را که پزشک است صدا کرد؛ او مرا چک کرد و گفت: مریم‌جان احتمال  ۹۰درصد علائم قبل از یائسگی است. حقیقتا همان لحظه خیلی خجالت کشیدم. احساس کردم پیر شده‌ام و دیگر به درد هیچ‌کاری نمی‌خورم، انگار دوستم هم حالت مرا فهمید چون بلافاصله گفت: ممکن است حالا‌حالاها هم این اتفاق نیافتد، این علائم فقط نشانه شروع شدن دوره جدیدی از زندگی است که برای همه زن‌ها اتفاق می‌افتد. بعد هم چشمکی زد و گفت: دیر و زود دارد اما سوخت و سوز ندارد!

مامان چرا مودی شدی اینقدر!

آزاده ۱۲ ماه است که پریود نشده و رسما دوره یائسگی برای او آغاز شده است او که در آستانه ۴۸سالگی است می‌گوید:

خیلی دوست داشتم دیرتر این اتفاق برایم بی‌افتد. مثلا ۶۰ سالگی! به خدا ۴۸ سال عمری نیست. همش فکر می‌کنم چه کارهایی می‌توانستم بکنم و وقتش نشد. چرا دنبال رویاها و آرزوهایم نرفتم. احساس یک پیرزن فرتوت را دارم، انگار قرار است بمیرم!. تازه الان علاوه بر اینکه خلق و خویم اصلا درست نیست و مدام درحاله گریه یا پرخاشگری‌ام (جوری که صدای بچه‌هایم هم درآمده و می‌گویند: مامان چرا مودی شدی اینقدر!) شب‌ها هم خواب راحتی ندارم و تا خود صبح چندین بار از خواب می‌پرم و باز کلی طول می‌کشد تا به خواب بروم. تمام بدنم درد می‌کند و صبح‌ها حسابی خسته هستم انگار که کوه جا به‌جا کرده‌ام. این بی‌خوابی و درد بدن و مفصل‌هایم واقعا پدرم را درآورده است!

راه کارهایی برای درمان دردهای دوران یائسگی

خانم دکتر صباغ متخصص زنان و بسیار انسان دغدغه‌مندی در حوزه سلامت بانوان است. ایشان سوالات ما را با دقت شنیدند و با صبر برای‌مان از یائسگی و چگونگی کمتر شدن علائم این دوران گفتند:

خانم دکتر اصلا یائسگی به چه معنا است و چه زمانی شروع می‌شود؟

یائسگی به معنی اتمام دوره‌های قاعدگی و تمام شدن ذخایر تخمک‌های تخمدان است. و درواقع  تاکید بر این نکته است که فرد دیگر توانایی بارداری و تولید مثل را ندارد. بانوان در این دوره علائم متوسط تا شدیدی را به دلیل تغییرات شدید هورمونی تجربه می کنند. اگر خانمی هر ۲، ۳ماه یکبار پریود شود این به منزله شروع یائسگی است. اما اگر خانمی که در محدوده سن یائسگی است (۴۵تا۵۵سال) دارای خون ریزی شدید و لخته‌ای است و مثلا دوبار در هرماه پریود می‌شود باید بداند این هم از علائم یائسگی است و برای کنترل خون‌ریزی‌اش بهتر است به پزشک متخصص زنان مراجعه کند. خانمی اگر یک‌سال پریود نشد این به معنای ورود به دوران یائسگی است. البته باید تاکید کنم که علائم و نشانه‌های یائسگی ممکن است چندین سال قبل از وقوع این روند طبیعی توسط خانم احساس شوند.

نکته دیگری که باید تاکید کنم این است که  به عنوان یک خانم باید مطلع باشید که یائسگی بخشی از زندگی طبیعی هر زن است و نباید هرگز تصور کنید که با مبتلا شدن به یائسگی زندگی برای شما پایان یافته است.

عوارض یائسگی چیست؟

از اولین علامت‌های یائسگی می‌توان به بی‌خوابی، گر گرفتگی ، تعریق شبانه و اضافه وزن اشاره کرد. که در ادامه این دوران بهتر می‌شود. کلا دوران یائسگی عوارض خودش را دارد، مثل پوکی استخوان، تشدید بیماری‌های قلبی ، بی‌اختیاری ادرار و افسردگی از عوارض این دوران هستند. درواقع شادابی که به خاطر ترشح هورمون‌های مربوط به تخمدان بود در بدن کم می‌شود. نازک شدن پوست، ریزش مو و کاهش میل جنسی و خشکی واژن هم از دیگر عوارض است که با مراجعه به پزشک درمان انجام می‌شود. عارضه دیگری هم که نسبتا شایع هست عففونت ادراری است.

سن یائسگی حتما در محدوده ۴۵ تا ۵۵ سال است؟

به صورت نرمال بله، اما ممکن است زودتر یا دیرتر از این بازه سنی هم اتفاق بی‌افتد. اما اگر زنی زیر ۳۵سال یائسه شود به آن یائسگی زودرس می‌گویند. که برای بررسی علل آن باید به پزشک مراجعه کنند.

در کل توصیه‌های شما به عنوان پزشک زنان برای خود مراقبتی بانوان در قبل و بعد از این دوران چیست؟

ورزش کردن را جدی بگیرند. ذخایر کلسیم بدن در حال کاهش است و ورزش به تراکم استخوان‌ها کمک می‌کند. تغذیه‌ها باید سرشار از کلسیم و مواد دارای استروژن باشد. سویا زیاد بخورند چون منبع استروژن است، از ویتامین د۳ حتما استفاده کنند. نوشابه را کنار بگذارند که کلسیم استخوان را بیرون می‌کشد. ماهی زیاد استفاده کنند چون سرشار از امگا۳ است و بسیاری از علائم را کاهش می‌دهد. و مصرف هرگونه دخانیات را کنار بگذارند.

خانوم دکتر هورمون درمانی چیست و چه تاثیری دارد؟

هورمون درمانی درواقع برای به تاخیر انداختن دوره یائسگی است که شرایط خاص خودش را دارد و برای هر خانمی قابل به انجام نیست. قبل از آن یک‌سری آزمایشات غربالگری هست که اگر فرد شرایطش را داشت بعد تحت نظر دکتر این درمان برایش صورت می‌گیرد که پریود مصنوعی داشته باشد و ماهانه قاعدگی را تجربه کند. از جمله فوایدی که این امر دارد این است که استروژن به صورت مصنوعی به بدن خانم می‌رسد، از آلزایمر جلوگیری می‌کند و باعث پیشگیری از بیماری‌های قلبی درد‌های استخوانی و خشکی پوست است.

لکه بینی در دوران یائسگی طبیعی است؟

این از آن مواردی است که باید بررسی شود. هرچند این عارضه در دوران یائسگی به خاطر خشکی واژن طبیعی است اما ممکن است بعضا نشانه فیبروم یا بیماری کانسر در خانوم یائسه باشد. و حتما باید برای خودمراقبتی به پزشک مراجعه کنند.

به عنوان سوال آخر چه کارهایی و چه نوع از داروهای خانگی را برای کمک به بهبود علائم یائسگی توصیه می‌کنید خانم دکتر؟

رازیانه، عرق یونجه، سویا و کنجد را توصیه می‌کنم که حتما در رژیم غذایی‌شان باشد. همین‌طور توصیه می‌کنم برای گرگرفتگی لباس‌های نخی، رنگ روشن و راحت بپوشند. و پیاده روی و ورزش هم در بهبود خلق و خو اثر بسیار زیادی دارد. اگر دچار بی‌خوابی هستند صبح و بعد از ناهار نخوابند و شب قبل از خواب مطالعه کنند و شیر داغ یا دوغ بنوشند تا به مرتفع شدن این مشکل کمک کند.