رویداد۲۴ نوشت: هنوز آثار حملات آمریکا و اسرائیل به تاسیسات نظامی و هسته‌ای ایران فراموش نشده و فضای سیاسی نیز آماده برگشت به مسیر مذاکره نیست. شاهدش همین بگومگوی سعید جلیلی و پسر پزشکیان یا پیشنهادات گاه و بی‌گاه طیف رادیکال برای بازنگری در دکترین هسته‌ای و حرکت به سوی بمب اتم؛ با این حال نشانه‌هایی وجود دارد که احتمال ازسرگیری مذاکرات میان ایران و آمریکا در هفته‌های آینده را جدی می‌کند. خبرنگار وال‌استریت ژورنال، گفته که این مذاکرات ممکن است به‌صورت غیرمستقیم و با حضور میانجی‌ها آغاز شود. تحلیلگران نیز معتقدند که گفت‌وگوهای احتمالی این‌بار از سر خوش‌بینی نبوده و از دل بحران برون آمده و برای مدیریت یک معادله پیچیده منطقه‌ای صورت خواهد گرفت.
مذاکره از دل تهدید
نخستین نکته در تحلیل تحولات اخیر، ماهیت اضطراری و بحرانی فضای گفت‌وگو است. برخلاف دورهای قبلی که مذاکرات به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده آغاز می‌شد، این‌بار گفت‌وگوها در واکنش به یک شرایط اضطراری شکل می‌گیرد. حمله به خاک ایران، تلفات انسانی، تهدید مکانیسم ماشه و تحرکات نظامی مداوم در منطقه و ...؛ این شرایط موجب شده ایران از موضع بالا و با «دستِ پُر» وارد محاسبات دیپلماتیک شود.
شش نشانه آغاز مذاکره
تحلیلگران از شش نشانه مهم برای قریب‌الوقوع بودن مذاکرات یاد می‌کنند. اظهارات عراقچی درباره شروط بازگشت به میز مذاکره شامل غرامت، تضمین عدم تهاجم و حق غنی‌سازی؛ انتقال پیام‌ها میان ایران و آمریکا از طریق میانجی‌ها (به‌گفته تخت‌روانچی)؛ اعلام آمادگی دوباره واشنگتن برای گفت‌وگو، در سطح معاونان وزارت خارجه آمریکا؛ فشار تروئیکای اروپایی برای جلوگیری از فعال‌سازی مکانیسم ماشه مشروط به بازگشت ایران به مذاکرات؛ رایزنی‌های گسترده کشورهای منطقه مانند قطر، عمان، عربستان و امارات برای تسهیل روند گفت‌وگو و سفر قریب‌الوقوع معاون آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران برای رسیدن به چارچوب جدید همکاری.
مجموع این علائم نشان می‌دهد که تهران، اگرچه هنوز شروطی برای بازگشت دارد، اما کانال‌های ارتباطی را کاملاً مسدود نکرده است.
بی‌اعتمادی ساختاری؛ مذاکره نه از سر امید، بلکه برای گذار
با این حال، آنچه مذاکرات آتی را متمایز می‌کند، سایه سنگین بی‌اعتمادی بر روابط دو کشور است. حملات اخیر، به‌ویژه با چراغ سبز آمریکا به اسرائیل، این بی‌اعتمادی را نهادینه‌تر کرده است؛ بنابراین گفت‌وگوها، اگر آغاز شوند، نه با هدف حل بلندمدت بحران، بلکه برای مدیریت کوتاه‌مدت تنش و گذار از مرحله‌ای پرریسک خواهند بود. به تعبیر تحلیلگران، این مذاکرات بیشتر یک «تنفس دیپلماتیک» است تا یک مصالحه پایدار.
مذاکره، ابزاری برای مهار فشارها
از سوی دیگر، بازگشت ایران به گفت‌وگوها –حتی در سطح نمادین– می‌تواند تاکتیکی برای مهار فشارها از سوی اروپا و جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه باشد. همچنین فرصت مناسبی برای بازی با زمان و افزایش قدرت چانه‌زنی دیپلماتیک تهران در تعامل با بازیگران منطقه‌ای و جهانی خواهد بود.
دیپلماسی در آستانه آزمونی تازه
مذاکره، آن‌گونه که اکنون مطرح می‌شود، نه نشانه ضعف که ابزاری برای مدیریت بحران و حفظ موقعیت در یک بازی چندلایه است. تهران، با پشتوانه افکار عمومی و دستاوردهای میدانی، در موقعیتی تازه قرار دارد؛ اما همچنان تأکید دارد که بازگشت به دیپلماسی، مشروط به تضمین‌های واقعی و قابل اجراست.
آیا طرف آمریکایی، پس از آن‌همه عهدشکنی و تجاوز مستقیم، آمادگی پذیرش چنین شروطی را دارد؟ پاسخ این پرسش، مسیر آینده گفت‌وگوهای تهران و واشنگتن را روشن خواهد کرد.
نظر شما