کمتر از یک هفته تا پایان مهلت ۳۰ روزه فعال‌سازی مکانیسم ماشه باقی مانده، اما با شکست دیپلماسی جمهوری اسلامی در جریان نشست اخیر شورای امنیت که شامگاه جمعه برگزار شد، دیگر اغلب ناظران _چه موافقان مذاکره و چه دلواپسان مذاکره_ می‌دانند که تمامی آن ۶ قطعنامه تحریمی سازمان ملل که حدود یک دهه پیش با برجام به حالت تعلیق درآمده بود، قرار است ظرف چند روز آتی دوباره فعال شود و باید منتظر شوک عظیمی دیگر بر اقتصاد و تجارت خرد و کلان کشور باشیم. هرچند هنوز کورسوی امیدی باقیمانده؛ سفر مسعود پزشکیان به نیویورک و دیدارهای او در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد. شاید او بتواند با رایزنی‌های رسمی و غیررسمی با سران آمریکا و اروپا، به‌قول برخی تحلیلگران دست به «اعجاز» بزند و مصیبتی که تقریباً قطعی است را از سر ملک و مملکت دور کند.
چشم‌انتظار معجزه پزشکیان در نیویورک
احمد بخشایش اردستانی نماینده میانه‌روی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به رویداد۲۴ گفته «معجزه پزشکیان در نیویورک» منتفی نیست و اگر بتواند با دونالد ترامپ به‌صورت رو در رو گفت‌وگو کند و به تفاهمی موقت دست یابد، می‌توان امیدوار بود که خطر بازگشت ۶ قطعنامه تحریمی سازمان ملل از ایران دور شود. او با تاکید بر هماهنگی کامل رئیس‌جمهور و رهبری و حمایت تام و تمام مجموعه نظام از دولت، آن‌چه را که خودش «معجزه» می‌خواند، را ناممکن و منتفی نمی‌داند. با این همه، اما به گفته بخشایش اردستانی، شرایط در حال حاضر بسیار پیچیده است و نباید کشور را معطل احتمال ناچیز «اعجاز پزشکیان در نیویورک» کرد؛ بلکه لازم است از همین حالا، به‌دنبال راه‌حل‌های جایگزین بود تا اگر اتفاق قریب به یقین «بازگشت ۶ قطعنامه تحریمی سازمان ملل» رقم خورد، بدانیم که چگونه قرار است با آن مقابله کنیم.
ما مشکلی نداریم؛ ایدئولوژیک کار می‌کنیم، آنها می‌گویند نظم جهانی را بپذیرید
بخشایش اردستانی معقتد است «ایران با جامعه جهانی مشکلی ندارد و این، چند ابر قدرت غربی هستند که نمی‌خواهند ما را بپذیرند». او به رویداد۲۴ می‌گوید: «آنها با ما مشکلات بسیاری دارند؛ وگرنه ما که با آنها مشکل چندانی نداریم؛ ما ایدئولوژیک کار می‌کنیم، بر مبانی اسلامی تاکید داریم، می‌گوییم که با عدالت سروکار داریم و با استکبار جهانی مخالفیم. اما آنها می‌گویند نه! شما باید نظم جهانی را بپذیرید، در مسیر حرکت ما حرکت کنید و خیلی سر به سر ما نگذارید.»
راه‌های دور زدن تحریم به اندازه راه‌های رسیدن به خداست | با رمزارز نفت میفروشیم
این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس معقتد است «ایران در بازه زمانی کنونی یعنی بیش از یک دهه پس از امضای برجام، در بحث دور زدن تحریم‌ها به‌مراتب آب‌دیده‌تر و باتجربه‌تر عمل می‌کند.»، اما مسئله این‌جاست که همزمان، پیشرفت فناوری‌باعث شده نظام بانکی جهانی هم یکپارچه‌تر و منسجم‌تر عمل کند و شاید امکان دور زدن آن دشوارتر از گذشته باشد.
بخشایش اردستانی در واکنش به این پرسش که آیا با این اوصاف امکان دورزدن تحریم‌ها یک امکان واقعی است، می‌گوید: «اولین مشکلی که ما داریم این است که، با دلار کار می‌کنیم و دلار هم زیر دست وزارت دارایی امریکا یا همان «اوفک» قرار دارند. درواقع یکی از بخش‌های این ساختار اوفک بر دارایی‌های خارجی متمرکز است و با امکاناتی که در اختیار دارد، قادر است بر این حوزه اعمال نظارت و کنترل داشته باشد. مثلاً وقتی ما نفتمان را میفروشیم و می‌خواهیم پول فروش این نفت را به‌صورت دلاری دریافت کنیم، اوفک باید این میزان دلار موردنیاز در معامله نفتی را آزاد کند. چرا که این نهاد بر تمامی معاملات دلاری مسلط است.»
او اضافه کرده: «در مقابل کاری که ما می‌کنیم، این است که نفتمان را به کشورهای خاصی همچون چین میفروشیم که به‌نحوی تمایل دارند خارج از معاملات دلاری از ما نفت بخرند. درواقع در تعاملاتی که داریم در ازای نفت، به‌صورت تهاتری جنس دریافت می‌کنیم یا حتی درصورت امکان، پول نقد دریافت می‌کنیم. همچنین با سیستمی که چینی‌ها به‌تازگی در بریکس به‌وجود آوردند، می‌توانیم این معاملات را از طریق شرکت «اس‌وی‌بی» انجام دهیم؛ این سیستم می‌تواند جایگزین سوئیفت شود و ما می‌توانیم از این سازوکار استفاده کنیم.»
بخشایش اردستانی استفاده از رمزارز را راه دیگر دور زدن تحریم‌ها خوانده و می گوید: امروز کشورهای جبهه مقاومت به‌خوبی از رمرزارزها استفاده می‌کنند. امروز شاهدیم که به‌طور میانگین هر بیت کوین به قیمت ۱۲۰ هزار دلار معامله می‌شود و درنتیجه می‌توانیم با استفاده از این رمزارزها مشکل معاملات دلاری را مرتفع کنیم.»
او می گوید: «درواقع راه‌های دور زدن تحریم مثل راه‌های رسیدن به خداست و راه‌های متفاوتی وجود دارد. در عین حال منکر این نیستیم که ما هم دوست داریم در نظام جهانی حضور موثر داشته باشیم و نقش‌آفرینی کنیم، اما طرف مقابل می‌خواهد از طریق اقتصاد ما را منزوی کنند و ما اجازه نمی‌دهیم!»
قیمت دلار فقط برای آن دسته از مردم مهم است که به خارج سفر می کنند!
اگرچه این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس معتقدست «راه‌های دور زدن تحریم همچون راه‌های رسیدن به خدا، متعدد و فراوان است»، اما نمی‌توان منکر این واقعیت شد که در این بیش از یک دهه گذشته که ۶ قطعنامه تحریمی سازمان ملل متحد به حالت تعلیق درآمده بود و ما تنها تحت تحریم‌های یکجانبه ایالات متحده بودیم، اقتصادمان به این وضعیتی درآمد که هم‌اکنون شاهدیم. حال پرسش این است که چه اتفاقی در این اقتصاد خواهد افتاد، وقتی دوباره قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل متحد برگردند؟ فراموش نکنیم بیش از ۱۰ سال پیش، وقتی کشور در بحبوحه امضای برجام بود، دلار در مرز ۳ هزار و ۶۰۰ هزار تومان بود و پس از امضای برجام، با کاهش حدوداً ۱۵ تا ۲۰ درصدی، نرخ هر یک دلار امریکا تا حدود ۳ هزار و ۲۰۰ هزار تومان نیز کاهش یافت. حال آن‌که امروز که هنوز ماشه شلیک نشده، تجربه دلار یکصد هزار تومانی را داریم و روشن نیست کمتر از ۱۰ روز دیگر هر یک دلار امریکا در بازار تهران به ازای چند هزار تومان معامله خواهد شد.
آن‌چه، اما این بحران را پیچیده‌تر کرده، منطق مسئولان درباره وضعیت کشور است. بخشایش اردستانی_که حتی در زمره نمایندگان تندروی مجلس هم نیست_ می‌گوید: «همه تجارت و اقتصاد ما که بر مبنای دلار آزاد نیست؛ دلار چه یکصد هزار تومان باشد، چه ۲۷ هزار تومان و ۵۰ هزار تومان، قیمت هر لیتر بنزین ۱۵۰۰ تومان است، نان به‌طور مثال بین ۱۰ تا ۲۰ هزار تومان است و قیمت برق در کشور مشخص است. دلار آزاد صرفاً برای بخشی از شهروندان است که می‌خواهند به خارج از کشور سفر کنند!»
نفت را به دوبی میفروشیم، از آنجا به اندونزی رفته و در نهایت به دست خریدار اصلی می رسد و در ازای آن کالا میخریم!
او همچنین در واکنش به سوال رویداد۲۴ درباره تاثیر افزایش قیمت دلار بر سطوح مختلف اقتصاد و تجارت کلان، می گوید: «اقتصاد کلان که عمدتاً روی کاکل نفت می‌چرخد! ما نفتمان را به شرکتی در دبی میفروشیم، آن شرکت نفت را به اندوزی و کشورهای واسط و نهایتاً کشور اصلی خریدار ارسال می‌کند. ما هم پس از دست به دست شدن پولمان، می‌توانیم در ازای آن کالای موردنیازمان را وارد کنیم. بنابر این فکر نمی‌کنم این مسائل تاثیر چندانی در اصل اقتصاد ایران داشته باشد.»
بخشایش اردستانی در عین حال اذعان دارد که این شیوه فروش نفت، خواه ناخواه زمینه‌ساز ایجاد رانت‌هایی برای عده‌ای شده و به‌تعبیر او، «برخی در این مسیر سوءاستفاده می‌کنند.» او گفت: «فلان آقایی که پیمان‌سپاری کرده و فولاد را به خارج از کشور صادر کرده و باید یک میلیون دلار به قیمت نیمایی بازگرداند، بجای این کار، طمع می‌کند و آن را در بازار آزاد به فروش می‌رساند. این خلاف است و منجر به گرانی می‌شود.»
او در عین حال در واکنش به این پرسش که «درصورت بازگشت ۶ قطعنامه تحریمی سازمان ملل که متعاقباً منجر به آن گسترش بستر چنین مفاسدی می‌شود، چه ضمانتی وجود دارد که شاهد چنین تخلفاتی نباشیم؟» گفت: «باید تیم اقتصادی دولت قوی و هماهنگ باشد.»
آمریکا می‌خواهد دلار را به مرز ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار تومان برساند اما ما تسلیم نمی‌شویم
این نماینده میانه‌روی مجلس اضافه کرد: «در عین حال باید به امریکا و اروپا بفهمانیم که این کار شما نمی‌تواند جمهوری اسلامی را به تسلیم وادارد؛ بنابراین باید با جمهوری اسلامی بسازید و با ما کار کنید. ما می‌خواهیم این را ثابت کنیم.» بخشایش اردستانی همچنین گفت: «درواقع آنها می‌خواهند با افزایش نرخ دلار در بازار ایران تا مرز ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار تومان، این فشارها را به ما اعمال کنند تا ما تسلیم شویم، اما ما می‌گویم دلار هرچقدر هم بالا برود، ما تسلیم نمی‌شویم، پس بیا و با ما بساز. حتی اگر جنگ هم کنید، اتفاقی نمی‌افتد.»
او همچنین با اشاره به حملات اخیر اسرائیل به قطر به‌منظور ترور سران حماس گفت: «در جریان حمله به قطر دیدید که قطری‌ها گفتند ما نمی‌دانیم به کجا پناه ببریم و چه کنیم، اما ایران موشک‌هایش را گذاشت وسط اسرائیل و گفت بسم‌الله!» او ادامه داد: «درواقع ما پس از شب ششم جنگ ۱۲ روزه شاهد بودیم که موشک‌های سپاه قلب تل‌آویو را هدف قرار دادند و به اسرائیلی‌ها فهماندند که اگر احیاناً بخواهد بار دیگر به ما حمله کنند، ما هم آنان را اذیت می‌کنیم!»
همیشه تحت تحریم هستیم | باید بتوانیم گلیمان را از آب بیرون بکشیم
اگرچه این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از راه‌کارهایی نه‌چندان قابل‌اعتماد برای جلوگیری از زمین‌گیر شدن اقتصاد نفتی و اقتصاد کلان سخن گفته، اما روشن نیست چه بلایی بر سر اقتصاد غیرنفتی خواهد آمد؛ اقتصاد غیرنفتی دست فعالان اقتصادی عمدتاً کوچک‌تر و ضعیف‌تر بازار است. بخشایش اردستانی درباره تاثیر افزایش نرخ دلار بر این بخش اقتصاد می گوید «صادرات ما بیشتر از وارداتمان است. ما نفت صادر و پتروشیمی می‌کنیم، اما وارداتمان صرفاً در حدی است که نیاز کشور برطرف شود. از طرفی وقتی نفت را صادر می‌کنیم، به‌طور معمول باید دلار بگیریم، اما چون نمی‌گذارند دلار را وارد کشور کنیم، ما آن را به ریال تبدیل می‌کنیم و وارد می‌کنیم.»
این نماینده مجلس معتقد است ما به اندازه کافی در این سال‌ها تحریم شده‌ایم؛ تحت تحریم آمریکا بودیم و از این پس هم گلیمان را از آب بیرون می‌کشیم.
او همچنین در واکنش به این‌که آیا وقتی تحت تحریم جامعه جهانی باشیم، تفاوتی در وضعیت‌مان ایجاد نخواهد شد، گفت: «خیر! الان اتفاقی که می‌افتد این است که امریکایی‌ها کشتی‌های ما را به بهانه‌های مرتبط با بحث هسته‌ای بازرسی کنند. ما هم مجبور می‌شویم کشتی‌های آنان را در خلیج فارس بازرسی کنیم. این به آن در!»
مشکل بازگشت تحریم‌ها، آثار روانی آن است
با این همه، اما واقعیت این است که پرسش اساسی هنوز در این گفت‌وگو مطرح نشده بود؛ پرسش از این‌که آیا با تمامی این مباحث مردم باید نگران فردای خود باشند یا نه؟ پرسشی که وقتی آن را با این نماینده میانه‌روی مجلس در میان گذاشتیم، با این واکنش مواجه شدیم: «به‌لحاظ اقتصادی ما تمامی ضربات را دیده‌ایم و به اوج رسیده‌ایم. مثل کشتی‌گیری که او را به پل برده‌اند و بیش از ۳، ۴ دقیقه است که روی پل مانده؛ در این شرایط تنها وضعیت روانی است که مهم است وگرنه تاثیر واقعی در کار نخواهد بود. این بعد روانی هم ناشی از این است که شما خارجی‌ها را تماشا می‌کنید و تلویوزیون‌های آنطرفی را می‌بینید و خیال می‌کنید که ایران از بین می‌رود.»
رویداد۲۴ در واکنش به این ادعای عجیب، تاکید کرد که هرگز چنین تصوری ندارد که ایران از بین می‌رود، بلکه مسئله این است که بخشایش اردستانی به‌عنوان نماینده مردم به چه می‌اندیشد و آیا می‌تواند به‌عنوان یک نماینده این اطمینان را به شهروندان بدهد که نباید نگران فردای پس از فعال‌سازی مکانیسم ماشه باشند یا نه؟ پرسشی که این نماینده مجلس در واکنش به آن گفت: «من خوب فکر می‌کنم، تو هم مثل من فکر کن!» او در عین حال گفت: «البته ما باید تمام تلاش‌مان را بکنیم که مکانیسم ماشه فعال نشود، اما اگر چنین شد، باید ببنیم که چه کار باید کرد و باید به‌دنبال راهکار موثر مقابله باشیم.»
نظر شما