رویداد۲۴ نوشت: صبح شنبه، ایران با واقعیتی تلخ مواجه شد؛ فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های پیشین شورای امنیت سازمان ملل، پس از هفته‌ها کشمکش و رایزنی‌های دیپلماتیک، دیگر قابل توقف نیست. دیدارهای حاشیه‌ای در نیویورک و پیشنهادات قطعنامه‌ای مشترک روسیه و چین، که هدفشان جلوگیری از فعال شدن اسنپ‌بک بود، شکست خورد و شورای امنیت با رای منفی این قطعنامه، عملاً مسیر بازگشت شش قطعنامه پیشین علیه ایران را هموار کرد.
کدام قطعنامه‌ها برمی‌گردند؟
با فعال شدن مکانیسم ماشه، شش قطعنامه شامل محدودیت‌ها و تحریم‌های جامع علیه برنامه‌های هسته‌ای و موشکی ایران، ممنوعیت صادرات و واردات سلاح‌های متعارف، محدودیت‌های بانکی، تحریم‌های فردی و نهادی و نظارت دقیق بر کشتی‌ها و هواپیماها بازمی‌گردند. این تحریم‌ها شامل انجماد دارایی‌های افراد و نهادهای خاص، محدودیت‌های اعتباری، ممنوعیت سرمایه‌گذاری خارجی در پروژه‌های هسته‌ای و دفاعی و حتی توقیف محموله‌های مشکوک می‌شود.
بسیاری از مقامات ایرانی تاکید کرده‌اند که اثر این تحریم‌ها بیشتر روانی است و قابل مدیریت خواهد بود. با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که اکنون به دلیل الزام‌آوری جهانی و تکمیل پنل کارشناسی، اثرگذاری تحریم‌ها بر اقتصاد ایران بسیار جدی‌تر خواهد بود. آلبرت بغازیان، اقتصاددان، به رویداد ۲۴ گفته است که ذخایر ارزی ایران برای مدیریت شرایط پیش‌رو کافی نیست و باید منتظر افزایش قیمت دلار و طلا باشیم.
پیش‌بینی جهان چیست؟
رسانه‌های بین‌المللی از جمله رویترز، بلومبرگ و الجزیره فعال شدن مکانیسم ماشه را گزارش کردند و بر تأثیرات گسترده آن بر اقتصاد و سیاست ایران تاکید کردند. تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که بازگشت تحریم‌ها فشار اقتصادی ایران را تشدید، ارزش ریال را کاهش و تورم را افزایش می‌دهد و جذب سرمایه‌گذاری خارجی را سخت‌تر می‌کند. رسانه‌های غربی مانند نیویورک تایمز و فایننشال تایمز هشدار داده‌اند که این روند ممکن است مذاکرات دیپلماتیک را به بن‌بست کشانده و ایران را به سمت اقدامات جبرانی، از جمله توسعه سریع‌تر برنامه موشکی سوق دهد. برخی اظهارات و اقدامات در داخل ایران نیز به این تحلیل‌ها دامن می‌زند. مثلا مجلس شورای اسلامی در جلسه فردا به نامه ۷۰ نماینده برای تغییر دکترین هسته‌ای ایران خواهد پرداخت. از سوی دیگر علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در آخرین اظهارات خود تاکید کرده که فعال کردن مکانیسم ماشه موجب تعلیق همکاری‌های ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهد شد.
رسانه‌ها و تحلیلگران داخلی نیز می‌گویند که پنجره دیپلماسی با فعال شدن ماشه به شدت محدود شده و ایران باید راهبردهایی برای مقابله با آثار اقتصادی تحریم‌ها پیدا کند. اگرچه تحریم‌های پیشین ممکن است اثرگذاری گذشته را نداشته باشند، الزام‌آوری اجرای آنها برای همه کشورها و امکان اعمال بازرسی‌های دقیق، نشان می‌دهد که چالش اقتصادی ایران در کوتاه‌مدت افزایش خواهد یافت.
چه بلایی سر اقتصاد ایران می‌آید؟
اقتصاد ایران در صورت اعمال کامل تحریم‌ها احتمالا با کاهش صادرات نفت و گاز، محدودیت شدید در تجارت خارجی، افزایش هزینه واردات فناوری و تجهیزات، انجماد دارایی‌های خارجی و فشار مضاعف بر بخش بانکی مواجه خواهد شد. تجربه تاریخی تحریم‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ نشان می‌دهد که این محدودیت‌ها می‌توانند رشد اقتصادی را تا ۸ درصد کاهش داده و تورم را تا ۴۰ درصد افزایش دهند.
تحریم‌های هوشمند نیز شامل ممنوعیت صادرات و واردات تجهیزات حساس و دو کاربرده است که روند تولید و توسعه صنایع فناوری و دفاعی را کند می‌کند و ایران را در مقابل فشارهای بین‌المللی آسیب‌پذیرتر می‌سازد.
ابعاد سیاسی تحریم‌ها
فعال شدن مکانیسم ماشه پیام واضحی به ایران و جامعه جهانی ارسال کرده است؛ فرصت مذاکره بر سر برجام و رفع تحریم‌ها به شدت محدود شده و احتمال بازگشت به توافقی مشابه برجام کاهش یافته است. تحلیلگران غربی پیش‌بینی می‌کنند که ایران ممکن است اقدامات تنبیهی متقابل، از جمله افزایش غنی‌سازی اورانیوم یا توسعه برنامه موشکی، انجام دهد که تنش‌ها در خاورمیانه را افزایش خواهد داد. با این حال، احتمال حمله نظامی مستقیم در کوتاه‌مدت پایین ارزیابی می‌شود، زیرا ریسک‌های سیاسی و نظامی برای طرف‌های غربی بسیار بالاست.
مقام‌های اروپایی و آمریکایی بر اجرای دقیق تحریم‌ها تأکید کرده‌اند، اما همزمان از ضرورت حفظ گفت‌وگو با ایران برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها سخن گفته‌اند. سخنگوی وزارت امور خارجه ایران اعلام کرده است که کشور «تمامی اقدامات لازم برای مقابله با تبعات تحریم‌ها را خواهد گرفت» و هشدار داده که «هرگونه اقدام یکجانبه و تحریمی تبعاتی فراتر از مرزهای ایران خواهد داشت». در مقابل، وزارت خارجه آمریکا فعال شدن ماشه را «یک گام ضروری برای حفظ امنیت جهانی» خوانده و اعلام کرده است که تمامی کشورها موظف به اجرای تحریم‌ها هستند.
تحلیلگران اقتصادی و سیاسی معتقدند بازگشت تحریم‌ها می‌تواند در کوتاه‌مدت موجب کاهش صادرات نفت، محدودیت در دسترسی به بازارهای مالی و افزایش تورم شود. در بلندمدت نیز ممکن است رشد اقتصادی کند، بیکاری افزایش و فشار بر بخش خصوصی تشدید شود. تجربه تاریخی نشان داده است که ایران می‌تواند با بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی، کاهش وابستگی به واردات و تقویت روابط اقتصادی با کشورهای دوست، اثرات منفی تحریم‌ها را کاهش دهد.
وقت دیپلماسی چندجانبه
بازگشت قطعنامه‌ها و فعال شدن مکانیسم ماشه فرصتی برای بررسی کارایی دیپلماسی چندجانبه ایجاد کرده است. تحلیلگران بین‌المللی معتقدند ایران اکنون نمی‌تواند تنها بر گفت‌وگوهای دو جانبه و فشارهای منطقه‌ای تکیه کند و نیازمند راهبرد هوشمندانه و متوازن است که هم تحریم‌ها را مدیریت کند و هم از تشدید تنش‌ها جلوگیری کند.
در نهایت باید گفت که فعال شدن مکانیسم ماشه نقطه عطفی در پرونده هسته‌ای ایران محسوب می‌شود. با بازگشت شش قطعنامه پیشین شورای امنیت، ایران در شرایطی حساس و پیچیده قرار گرفته است که نیازمند مدیریت دقیق اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیک است. تحریم‌ها نه تنها ابعاد اقتصادی گسترده دارند، بلکه فشار سیاسی داخلی و خارجی را نیز افزایش می‌دهند و آینده برجام و گفت‌وگوهای هسته‌ای را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند.
نظر شما