فرارو نوشت: حبیب‌الله اسدالله‌نژاد، مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی، همین هفته گذشته قیمت منطقی هر کیلوگرم مرغ زنده در واحدهای مرغداری را ۹۳ هزار تومان اعلام کرد اما بررسی‌ها نشان می‌دهد در بازار آزاد، میانگین قیمت مرغ زنده به ۹۶ هزار تومان رسیده و در مواردی نیز کیلویی ۱۰۴ هزار تومان گزارش شده است. مرغ کشتار نیز بین ۱۳۰ تا ۱۵۵ هزار تومان عرضه می‌شود. این یعنی برای خرید یک عدد مرغ متوسط با وزن حدود ۲.۵ کیلوگرم،‌ باید دست‌کم ۳۲۵ هزار تومان هزینه پرداخت کرد.

مولفه‌های کلیدی تولید مرغ و نقش آنها در قیمت نهایی

بررسی داده‌های بازار نشان می‌دهد قیمت مرغ، چه در حالت زنده و چه در حالت کشتار، تحت تأثیر مستقیم افزایش قیمت نهاده‌ها و مؤلفه‌های تولید است. «مولفه‌های تولید» مجموعه‌ای از هزینه‌ها و عواملی هستند که مرغدار برای پرورش یک جوجه و رساندن آن به وزن قابل عرضه به بازار متحمل می‌شود و طبیعی است هرگونه تغییر در قیمت آنها، به طور مستقیم قیمت مرغ را تغییر دهد.

برای شروع دوره پرورش، مرغداران باید جوجه یک‌روزه خریداری کنند. اگر قیمت جوجه بالا باشد یا تأمین آن دشوار شود، هزینه واحد مرغداری بالا می‌رود. علاوه بر این، بحث خوراک دام به ویژه ذرت و کنجاله سویا به‌عنوان مهم‌ترین عامل تعیین‌ قیمت تمام‌شده مرغ وسط می‌آید.

این نهاده‌ها حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از کل هزینه‌های تولید را به خود اختصاص می‌دهند و از آنجا که عمدتا وارداتی هستند، قیمتشان نیز تابعی از نرخ ارز، قیمت‌های جهانی محصولات کشاورزی و هزینه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی است.

افزایش نرخ ارز یا قیمت جهانی ذرت و کنجاله سویا، بلافاصله هزینه‌های مرغدار را بالا برده و مرغداران مجبور به فروش محصول خود با قیمت بالاتر می‌شوند تا دچار زیان نشوند. افزایش قیمت نهاده‌ها مقصر اصلی نوسان قیمت مرغ در مهرماه ۱۴۰۴ معرفی شده است.

نقش واکسن، دارو و هزینه‌های بهداشتی را هم نباید دست‌کم گرفت. حفظ سلامت گله‌های مرغ نیازمند واکسیناسیون به موقع، استفاده از مکمل‌ها و در صورت لزوم، دارو درمانی است و این مواد نیز اغلب وارداتی بوده یا قیمت‌گذاری آن‌ها با نرخ ارز مرتبط است. اگر مرغدار به دلیل هزینه‌های بالا از واکسیناسیون استاندارد خودداری کند، احتمال بروز بیماری‌های گسترده و تلفات بالا می‌رود که در نهایت منجر به کاهش عرضه و افزایش شدیدتر قیمت مرغ خواهد شد.

شاید فکر کنید کار تمام شده اما به این فهرست باید قیمت سوخت، انرژی و هزینه‌های تأسیسات را هم اضافه کرد. یادتان باشد در ماه‌های سردتر سال، هزینه گرمایش و در ماه‌های گرم‌، هزینه تهویه و خنک‌سازی با شدت بیشتری به مرغداری‌های فشار وارد می‌کنند. دستمزد نیروی کار، هزینه‌های اداری، تعمیر و نگهداری ساختمان و تجهیزات در کنار سایر هزینه‌های جاری نظیر بیمه و مالیات نیز جزئی از مولفه‌های تولید هستند.

اختلاف ۴۶ تا ۵۶ درصدی؛ چرا مرغ کشتار گران‌تر از مرغ زنده است؟

داده‌های بازار در مهر ۱۴۰۴ نشان می‌دهد، اختلاف قابل توجهی میان قیمت مرغ زنده با میانگین ۹۶ هزار تومان و مرغ کشتار با میانگین ۱۴۰ تا ۱۵۰ هزار تومان وجود دارد. فاصله این دو عدد بین ۴۶ تا ۵۶ درصد است.

کاهش وزن و ضایعات ۲۵ تا ۳۰ درصدی

مهم‌ترین دلیل اختلاف قیمت، کاهش وزن مرغ زنده در فرآیند کشتار است. مرغ زنده در کشتارگاه، بخش‌هایی نظیر پر، امعاء و احشاء، سر و پا را از دست می‌دهد. به طور معمول، وزن یک مرغ ۲.۵ کیلوگرمی پس از کشتار، پاک‌سازی و آماده‌سازی، حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد کم می‌شود.

در واقع، شما برای هر یک کیلوگرم گوشت خالص که خریداری می‌کنید، بهای بیش از یک کیلوگرم مرغ زنده را می‌پردازید. این امر باعث می‌شود قیمت هر کیلوگرم گوشت خالص (مرغ کشتار) به طور طبیعی بالاتر از قیمت هر کیلوگرم مرغ زنده باشد.

هزینه‌های فرآوری کشتارگاهی و حلقه‌های توزیع

پس از مرغدار، نوبت به کشتارگاه می‌رسد. کشتارگاه برای ارائه محصول نهایی بهداشتی و بسته‌بندی شده، هزینه‌هایی را متحمل می‌شود که مهمترین آن عملیات کشتار است. در این بخش او باید دستمزد کارگران، استهلاک ماشین‌آلات، هزینه آب و برق مصرفی کشتارگاه رابپردازد. همچنین از پس هزینه‌های نظارت دامپزشکی، بسته‌بندی بهداشتی و زنجیره سرد (یخچال‌ها و نگهداری) بربیاید و در ادامه بتواند مخارج توزیع و حمل‌ونقل از کشتارگاه به مراکز عمده‌فروشی و خرده‌فروشی را جبران کند.

پس از کشتارگاه، مرغ آماده طبخ از طریق عمده‌فروشان به خرده‌فروشان (مانند فروشگاه‌های پروتئینی یا سوپرمارکت‌ها) می‌رسد. هر یک از این حلقه‌ها برای ادامه فعالیت خود، حاشیه سودی را به قیمت نهایی اضافه می‌کنند که به طور قانونی تعیین شده است.

مقایسه‌ قیمت مرغ زنده و کشتار در کل کشور

قیمت مرغ در سراسر کشور یکسان نیست و بسته به عوامل جغرافیایی و اقتصادی متفاوت است. این تفاوت‌ها ناشی از عواملی چون میزان تولید محلی، بعد مسافت تا مراکز تولید اصلی و هزینه‌های حمل‌ونقل داخلی است. به همین دلیل در ابتدای این گزارش اعداد ۹۳ و ۱۰۴ هزار تومان را برای مرغ زنده و ۱۳۰ تا ۱۵۵ هزار تومان را برای مرغ کشتار به عنوان حداقل و حداکثر قیمت‌ها مشاهده می‌کنید.

میانگین قیمت مرغ زنده در مهر ۱۴۰۴

میانگین قیمت مرغ کشتار در مهر ۱۴۰۴

دلایل اختلاف قیمت‌ مرغ در سطح کشور

قیمت مرغ کشتار تابعی از قیمت مرغ زنده در همان منطقه به اضافه هزینه‌های کشتار است. استان‌هایی که از مراکز اصلی تولید نهاده‌ها یا مرغ فاصله دارند (مانند برخی استان‌های جنوب یا شرق کشور)، هزینه‌های حمل‌ونقل بیشتری را متحمل می‌شوند که در نهایت به قیمت مصرف‌کننده اضافه می‌شود.

میزان تولید و تقاضای محلی نیز بر قیمت مرغ تاثیر می‌گذارد. در استان‌های تولیدکننده مرغ مانند گیلان یا مازندران به دلیل عرضه بیشتر، قیمت‌ مرغ زنده پایین‌تر است اما در استان‌هایی با تقاضای بالا مثل تهران که بخش عمده‌ای از مرغ خود را از استان‌های دیگر تأمین می‌کنند، معمولاً قیمت‌ خرده‌فروشی بالاتر خواهد بود.

همچنین در استان‌هایی که زیرساخت‌های کشتار صنعتی و فرآوری استاندارد قدرتمند دارند، فرآیند کشتار کارآمدتر خواهد بود و همین مسئله هزینه‌های تولید مرغ کشتار را پایین می‌آورد.

اختلاف ۱۳ درصدی؛ ابهام در حاشیه سود خرده‌فروشی مرغ

احتمالا الان متوجه نقش ویژه نهاده‌های دامی، هزینه‌های فرآوری و توزیع یا دلیل اختلاف قیمت مرغ زنده و کشتار می‌شوید و دلیل افزایش قیمت مرغ در مهر ۱۴۰۴ را بهتر درک می‌کنید. پس آماده هستید تا سراغ آخرین فوت کوزه‌گری برویم.

سال گذشته، متوسط قیمت مرغ زنده در تهران ۷۵ هزار و ۵۰۰ تومان و قیمت مرغ کشتار ۸۵ هزار تومان در هر کیلوگرم بود. یعنی نسبت قیمت مرغ کشتار به زنده در حدود ۱٫۱۲۶ بوده است. اگر بخواهیم اظهارات حبیب‌الله اسدالله‌نژاد، مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی را به عنوان متر و معیار در نظر بگیریم، با همین نسبت و تناسب قیمت هر کیلو مرغ کشتار باید حدوداً ۱۰۵ هزار تومان باشد اما در عمل حدود ۱۳ درصد گران‌تر فروخته می‌شود. این اختلاف همان حاشیه سود اضافی در زنجیره توزیع است که احتمالا به بررسی و نظارت بیشتری نیاز دارد.