رویداد۲۴ نوشت: علی شمخانی، دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی مهمان مجموعه گفت‌وگوهای ماجرای جنگ بوده و با بیان مطالب جدیدی در مورد ماجرای هواپیمای اوکراینی دوباره توانسته به هدف همیشگی خود دست پیدا کند؛ در صدر اخبار بودن.
مهمترین بخش این گفت‌وگو تاکید او با فرم خاصی از لبخند روی صورتش درباره ماجرای هواپیمای اوکراینی است. وقتی جواد موگویی، مجری برنامه از شمخانی سوال می‌پرسد که در زمان وقوع ماجرای هواپیمای اوکراینی، او چه زمانی از ماجرا مطلع شده شمخانی می‌گوید همان زمان، روز چهارشنبه.
موگویی با تعجب سوال می‌پرسد پس چرا بقیه دولت دیرتر مطلع شدند. شمخانی می‌گوید من همان لحظه که با تلفن به من اطلاع دادند، با رییس جمهور تماس تلفنی گرفتم و گفتم خودمان هواپیما را اشتباها زده‌ایم!
مجری دوباره می‌گوید آقای ظریف گفتند سه روز بعد مطلع شدند، شما نگفتید؟ و شمخانی می‌گوید من مسئول اطلاع دادن به آقای ظریف نبودن من باید به رییس جمهور اطلاع می‌دادم که همان لحظه اطلاع دادم.
اظهارات شمخانی مشخصا در تضاد کامل با روایت ظریف و دیگر روایت‌های چهره‌های دولت دوازدهم است که می‌گفتند سه روز بعد دولت در جریان موضوع قرار گرفته که هواپیما در اصل اشتباه توسط خود ایران ساقط شده است.
رسانه رسمی روحانی یک روز بعد از این اظهارات شمخانی یک ویدئو از او منتشر کرده که در آن به توضیح کامل واقعه می‌پردازد. در این ویدئو که مربوط به یک نشست خبری روحانی حدود ۴۰ روز بعد از حادثه هواپیمای اوکراینی می‌شود روحانی به طور مفصل درباره این ماجرا توضیح داده است.
بخش مهم اظهارات او مربوط به دبیرخانه وقت شعام، اما نکاتی است که اظهارات تازه شمخانی را رد می‌کند: «صبح چهارشنبه در دولت بودیم و در واقع بعد از آن حادثه بود. ما بعد از ظهر آن روز از ساعت ۳ تا حدود ۵:۱۵- ۵:۳۰ عصر جلسه شورای عالی امنیت ملی داشتیم البته نه برای هواپیمای اوکراینی بلکه برای مسئله عین الاسد و عکس‌العمل‌های احتمالی و این‌گونه مسائل. در آن جلسه گرچه بحث هواپیما بحث اصلی ما نبود ولی آخر جلسه که مطرح شد باز هم مسئله سانحه مطرح بود نه چیز دیگری. پنجشنبه قبل از ظهر در شورای عالی امنیت ملی جلسه‌ای داشتند و من بعد از ظهر سؤال کردم؛ پاسخ آنها روشن بود که جمع بندی این است که خطای انسانی صورت گرفته است. حدود ساعت ۲-۳ بعد از ظهر روز جمعه بود من گفتم اگر این چنین است اعلام کنید که گفتند داریم بیانیه آن را می‌نویسیم».
فارغ از واکنش روحانی ادعای شمخانی البته در تضاد کامل با روایت‌های گفته شده پیش از این از جانب دولت دوازدهم است.
در سال‌های اخیر فایل صوتی از گفت و گوی محمدجواد ظریف و سعید لیلاز درز پیدا کرد که بخش از آن ظریف به روایت ماجرای هواپیمای اوکراینی پرداخته است. ظریف در این گفت‌وگو می‌گوید: «صبح چهارشنبه هواپیمای اوکراینی را زدند، من ظهر جمعه رفتم جلسه ویژه دبیرخانه شورای امنیت و عرض کردم که حالا دنیا می‌گوید موشک خورده است، اگر واقعاً موشک خورده است بگوید تا ببینم چطور می‌توانیم علاج کنیم. خدا شاهد است آنگونه با من برخورد کردند که انگار کفر ابلیس گفتم.»
محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور در دولت روحانی نیز درباره این موضوع در مصاحبه‌ای گفته بود: «صبح پنجشنبه، بعد از جلسه دبیرخانه شورای امنیت ملی، معاون شمخانی از ظریف می‌خواهد که چیزی را اعلام کند؛ ظریف می‌گوید من هیچ چیزی نمی‌دانم، چه چیزی را اعلام کنم. ظریف به شمخانی می‌گوید در بیرون گفته شده به هواپیما شلیک شده که شمخانی می‌گوید این را هم داریم بررسی می‌کنیم. اینجا شک‌شان بیشتر شد»
وی درباره زمان و نحوه اعلام خبر سقوط هواپیما نیز خاطرنشان کرده بود: «در جلسه، روحانی به قطعیت رسید که [هواپیما زده شده]و اصرار کرد که باید امشب به مردم اعلام شود. در جلسه مخالفت وجود داشت که ما به قطعیت نرسیدیم. روحانی می‌گفت تمام رسانه‌ها چیز دیگری می‌گویند، شما چیز دیگری می‌گویید. محکم بگویید هست یا نیست. بعد از جلسه توافق کردند که بیانیه بدهند. روحانی هرچه صبر کرد، دید بیانیه اعلام نمی‌شود. بالاخره شنبه اعلام شد.»
شمخانی و روحانی؛ رئیس و مرئوس پرماجرای دهه ۹۰ جمهوری اسلامی
ماجرای هواپیمای اوکراینی و بیان آن در این برهه زمانی در یک گفت‌وگو از جانب شمخانی، اما روایتگر داستان قدیمی اختلافات حسن روحانی و دولت اش با علی شمخانی است.
شخص روحانی و محمود واعظی در سال‌های اخیر در برخی گفت‌وگوها از عملکرد شمخانی در دولت دوازدهم مسائلی را با لحن انتقاد گونه نقل کردند.
چند ماه پیش محمود واعظی رییس دفتر رییس دولت یازدهم و دوازدهم در گفت‌وگویی با پایگاه خبری انتخاب بیان و تاکید کرده بود که «دبیرخانه وقت شورای عالی امنیت ملی (علی شمخانی) به صورت عجیبی در تنظیم و تصویب قانون اقدام راهبردی مجلس که روحانی مخالف آن بود، نقش داشت. دولت هم اطلاعی در این زمینه نداشت و آقای روحانی از ابتدا مخالف آن بود.
در فیلمی که انتخاب از این گفت‌وگو منتشر کرده، محمود واعظی درباره تغییر شمخانی نیز می‌گوید: روحانی چند بار نظرش را به رهبری منتقل کرد که فرد دیگری دبیر شود، اما رهبری گفتند فعلا باشد.
واعظی همچنین در بخش دیگری از این گفت‌وگو تاکید می‌کند که در زمان مذاکرات برجام، شمخانی قرار بود اجازه یک امضا را بگیرد و به ظریف در وین منتقل کند، اما نتوانستیم اساسا او را پیدا کنیم. چند جایی که قرار بود شمخانی کارهایی را انجام دهد، یا نمی‌شد پیدایش کرد یا اینکه از زمانش می‌گذشت.
علی شمخانی در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی دبیر شورای عالی امنیت ملی شد. روحانی در کتاب خاطرات خود که در اواخر مردادماه سال گذشته منتشر شد، نوشته است که «رهبری ابتدا با انتخاب دریابان علی شمخانی به‌عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی مخالف بوده است». او همچنین افزوده که خودش هم بعد از این انتصاب «پشیمان» شده، اما راه بازگشت مناسبی وجود نداشته است.
ماه سال گذشته بود که شمخانی با بیان این که «من هنوز مسئول پرونده هسته‌ای» هستم واکنش‌های زیادی را به سمت خود جلب کرد.
این اظهارات البته با واکنش محمدجواد ظریف نیز همراه شد. ظریف در این باره تاکید کرد که «در دوران ما، آقای شمخانی به عنوان دبیر شورایعالی امنیت ملی هماهنگی عملیاتی را بر عهده داشتند. مذاکره در اختیار وزارت خارجه بود.»
وی افزود: فکر می‌کنم هنوز هم مذاکرات بحث هسته‌ای در اختیار آقای دکتر عراقچی که هم سابقه بسیار خوبی دارند هم مورد اعتماد مقام معظم رهبری هستند، باشد.
در همین گفت و گوی خبرساز شمخانی البته اظهارات دیگری را هم مطرح می‌کند که با انتقاد طیف وسیعی از اصولگرایان و چهره‌های سیاسی مواجه شد. او تاکید کرده بود «من نه به احمدی‌نژاد رای دادم، نه به رئیسی، نه به روحانی رای دادم، هیچ وقت. اما به پزشکیان رای دادم ... به هیچ کدام از آن روسای جمهور رای ندادم. آدم‌های رقیبشان مناسبت‌تر بود.»
سلاح هسته‌ای و ترور اسرائیل و مردی که می‌خواهد همیشه نفر اول باشد
طرح مساله ساخت سلاح هسته‌ای در شرایط حساس کنونی از جانب شمخانی هم از نکات عجیب دیگر این گفت‌وگو است. او تاکید کرده که اگر به عقب بازگردند به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای خواهد رفت. این نخستین بار نیست که شمخانی اظهاراتی با چاشنی سوخت هسته‌ای دارد.
فروردین ماه سال جاری در فاصله تنها دو روز تا آغاز مذاکرات ایران و آمریکا در عمان شمخانی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «استمرار تهدیدات خارجی و قرار گرفتن ایران در شرایط حمله نظامی می‌تواند منجر به اقداماتی بازدارنده مانند اخراج بازرسان آژانس و قطع همکاری با آن شود. انتقال مواد غنی‌شده به مکان‌های امن و نامشخص در ایران نیز می‌تواند در دستور کار قرار گیرد».
اندکی بعد سخنگوی وزارت خارجه آمریکا به اظهارات خبرساز شمخانی درباره مذاکره واکنش نشان داد و گفت که «این سخنان با ادعای جمهوری اسلامی درباره صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای‌اش در تضاد است و اخراج بازرسان آژانس، اقدامی تنش‌زا و نشانه‌ای از اشتباه محاسباتی تهران خواهد بود».
این که شمخانی با چه استدلال و منطقی در فضای پرتنش نزدیک به مذاکرات چنین مطالبی را بیان کرد یا این که چه شد که حالا برای از دست رفتن فرصت ساخت بمب اتم حسرت می‌خورد مثل بسیاری از داستان‌های دیگر در مورد شمخانی مبهم است. مثل داستان ترور او و ابهام کلی که در مورد ماجرا وجود دارد.
حسام الدین آشنا نیمه شهریور ماه امسال در این باره گفته بود: آقای شمخانی قصه‌ای برای ملت تعریف کرده، جا افتاد یا نه؟ [می‌گوید]«من در خانه بودم، فرزندم نیم ساعت قبل بیرون رفته بود، یک صدایی آمد، سقف ریخت، سه ساعت زیر آوار بودم، من را بیرون آوردند و این دستگاه را فوت می‌کنم، خدا را شکر! الان هم آمده‌ام راهپیمایی». این قصه نشد که بشود. هر کسی تعریف کند که قصه‌اش جا نمیفتد. تفسیر مخاطب این شد که چطور همه فرماندهان را زدند، شمخانی را نزدند، چطور زدند نشد، چطور اگر زدند، حالش انقدر خوب است؟ هی سوال درباره یک روایت مطرح می‌شود که باید تطابق با واقعیت داشته باشد.
ابهامات درباره اظهارات شمخانی بسیار زیاد است، به اندازه ابهاماتی که درباره فعالیت‌های اقتصادی پسرانش و وضعیت مالی ذیل نام خانواده شمخانی وجود دارد. آنچه روشن است، اما تلاش شمخانی برای تسویه حساب با دولت دوازدهم است. روشن‌تر از آن روحیه عجیب مردی که می‌خواهد دریادار، دیپلمات، نظامی و همه کاره باشد.
علی شمخانی می‌خواهد در هر موضوع و سناریو نقش اول را داشته باشد: «من هنوز مسئول پرونده هسته‌ای هستم! اسراییل من را ترور کرد و زنده ماندم! من به رییس جمهور زنگ زدم و ماجرای هواپیمای اوکراینی را گفتم! شهید باقری با من نامه نوشتیم در مورد هواپیمای اوکرایی! من باید ساخت سلاح هسته‌ای را پیگیری می‌کردم!». شمخانی می‌خواهد که در عروسی «داماد» و در تشییع جنازه خود «متوفی» باشد.