بازارهای مالی ایران در ماه‌های اخیر وارد فازی جدید از تحولات شده‌اند. در حالی که قیمت دلار پس از ماه‌ها نوسان شدید، اکنون در محدوده ۱۰۶ تا ۱۰۸ هزار تومان به ثبات نسبی رسیده، نگرانی‌ها درباره آینده این بازار همچنان ادامه دارد.
طبیعی است که بالا رفتن قیمت دلار به هر نحو برای معیشت مردم دردناک خواهد بود کما اینکه اثر تثبیت قیمت دلار بالای صد هزار تومان بعد از دو ماه اثر خود را بر قیمت‌ها و سبد معیشت خانوار گذاشته است.
طی روزهای گذشته در خبرها دیدیم که قیمت برنج ایرانی در برخی موارد تا ۵۰۰ هزار تومان در هر کیلو رسیده است، موضوعی که بر سایر ضروریات زیست مردم نیز اثر داشته است.
هرچند طی سال‌های اخیر ذینفعان بسیاری در بازار ارز و طلا پیدا شده‌اند به گونه‌ای که بسیاری از مردم عادی نیز در خانه‌های خود دلار و طلا دارند و هرچند که ممکن است بالا رفتن قیمت آن در پس ذهن‌های سرمایه‌داران خرد هم ایجاد خوشحالی کند، اما باید این واقعیت را پذیرفت که اثر تورمی آن بی تردید به سودی که از بالا رفتن قیمت دلار برده می‌شود؛ نمی‌ارزد. در این میان شاید ذینفعان بزرگ و صاحبان نفوذ و قدرت با این نوسان خوشحالی واقعی را تجربه کنند.
با این همه پرسش مهمی که این روزها ذهن فعالان اقتصادی را به خود مشغول کرده، این است که آیا بازار ارز در آستانه ورود به دوره‌ای از رکود طولانی قرار دارد؟ رکودی مشابه آنچه در دو سال گذشته بازار مسکن را فرا گرفته است.
از سوی دیگر، بازار سرمایه که طی سال‌های اخیر عقب‌مانده‌ترین بازار محسوب می‌شود، نشانه‌هایی از بیداری را از خود نشان می‌دهد و بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که احتمالاً شاهد رشدهای پیاپی در این بازار خواهیم بود.
در این میان، اما نباید از نظر نادیده گرفت که هیچ بازاری به طور قطع قابل پیش بینی نیست. تنها می‌توان سناریوهای محتمل را در نظر گرفت و بر اساس آن تصمیم گرفت. این سناریوها می‌تواند در پاره‌ای موارد با اتفاقات غیر قابل پیش‌بینی به طور کامل تغییر کند.
وضعیت بازار ارز چگونه پیش خواهد رفت؟
علی فراقی، کارشناس بازارهای مالی، در گفت‌وگو با اقتصاد ۲۴، تحلیل جامعی از وضعیت فعلی و آینده بازار ارز ارائه داد. فراقی با اشاره به وضعیت کنونی بازار دلار اظهار داشت: «علی‌رغم سردرگمی‌های موجود در بازار، می‌توان نوعی نظم و رفتار تکرارشونده را در میان خریداران و فروشندگان مشاهده کرد.»
وی افزود: «علت اصلی این سردرگمی را باید در رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی سیاستمداران در عرصه بین‌المللی جست‌وجو کرد که پیش‌بینی آنها بسیار دشوار است».
الگوی رفتاری بازار دلار
این کارشناس بازار مالی با تحلیل نمودارهای سه سال اخیر تصریح کرد: «اگر رفتارهای گذشته بازار دلار را مورد بررسی قرار دهیم، در بازه‌های میان‌مدت و بلندمدت شاهد رفتاری نسبتاً قابل پیش‌بینی هستیم. تنها در کوتاه‌مدت است که رفتارهای هیجانی و غیرمنطقی مشاهده می‌شود.»
فراقی با ارائه مثالی عینی گفت: «اگر شروع اصلاح قیمت‌ها در اواخر سال ۱۴۰۱ را مدنظر قرار دهیم، می‌بینیم که این روند تا اواسط سال ۱۴۰۳ ادامه داشته است. بازار پس از تشکیل یک سقف قیمتی و دوره‌ای از اصلاح کوتاه‌مدت، مجدداً حمله به سقف قبلی را آغاز کرد، اما این بار با قدرت کمتری همراه بود.»
وی اضافه کرد: «پس از عبور از سقف قبلی، بازار نتوانست رشد قابل توجهی را تجربه کند و مجدداً به نواحی سقف اولیه بازگشت. این امر منجر به ایجاد یک دوره رکود و حرکت در محدوده‌ای خاص شد که حدود ۶ ماه بازار را درگیر فرسایش کرده است.»
سناریوهای محتمل آینده درباره دلار
فراقی درباره آینده بازار ارز اظهار نظر کرد: «شرایط فعلی دلار را می‌توان مشابه آغاز یک دوره اصلاحی چندماهه دانست. البته یک تفاوت مهم با چرخه‌های قبلی وجود دارد و آن بازه زمانی است که ممکن است بسیار طولانی‌تر از گذشته باشد.»
این تحلیلگر بازارهای مالی هشدار داد: «احتمال دارد بازار ارز سرنوشتی مشابه بازار خودرو و مسکن در یک تا دو سال اخیر پیدا کند و وارد دوره‌ای از رکود طولانی شود.»
نقش بازار سرمایه در تحولات آتی
فراقی با اشاره به ارتباط میان بازارها توضیح داد: «عامل مهم تأییدکننده این سناریو، رونق‌گیری بازار سرمایه و ورود خریداران جدید به این بازار است. در حال حاضر نشانه‌هایی از ورود پول هوشمند به بورس مشاهده می‌شود.»
وی افزود: «اگر ریسک‌های سیاسی و بین‌المللی مهمی رخ ندهد، ممکن است شاهد تکرار سناریوی سال‌های ۹۷ تا ۹۸ باشیم؛ زمانی که بازار سرمایه شروع به پرواز کرد و سایر بازارها، به‌ویژه طلا و دلار، وارد دوره‌ای از رکود با حجم معاملات بسیار پایین شدند.»
آغاز دوران رکود در بازار ارز؟
این تحلیگر مسائل مالی تأکید کرد: «تاریخ نشان داده که همواره شاهد تضعیف خریداران خُرد و تقویت سرمایه‌گذاران کلان هستیم. تفاوت اصلی در زمان و قیمت ورود و خروج از بازار است.»
فراقی خاطرنشان کرد: «سناریوی ارائه‌شده احتمال وقوع بالایی دارد، مگر اینکه اتفاقات اساسی در حوزه سیاست، روابط بین‌الملل و مسائل ژئوپلیتیک رخ دهد که می‌تواند تمام معادلات را بر هم بزند.»
بازار ارز ایران در مقطعی حساس قرار دارد و احتمال ورود به دوره‌ای از رکود طولانی‌مدت، همانند آنچه در بازار مسکن رخ داده، دور از انتظار نیست.