رویداد۲۴ نوشت: صدا و سیما در میان تمام سازمان‌های فرهنگی کشور بیشترین بودجه را از دولت می‌گیرد و از محل پخش آگهی‌های بازرگانی هم درآمد کلانی دارد. اما وقتی مخاطب تلویزیون را روشن میکند، به‌جز برنامه‌های مذهبی و مسابقات ورزشی (که بسیاری از آن‌ها هم حق پخش‌شان خریداری نشده است) چیزی جز مشتی برنامه تقلیدی نمی‌بیند؛ کپی‌های بی‌رمقی از نمونه‌های خارجی؛ و اخیرا داخلی.
سازمانی که زمانی مرجع مردم در همه چیز بود؛ از خبر و تحلیل سیاسی گرفته تا سریال‌ها و مسابقات سرگرم‌کننده، حالا قافیه را به فضای مجازی و پلتفرم‌های اینترنتی باخته است. دلیل این شکست، بیش از هر چیز به نگاه سیاسی و جناحی مدیران تلویزیون و فقدان خلاقیت در میان برنامه‌سازانی برمی‌گردد که اغلب از یک جناح خاص برگزیده شده‌اند. آخرین نمونه این وضعیت هم در سریال مشاور شبکه اُفق دیده می‌شود؛ جایی که یک «بلایند دیت مشروع» طراحی کرده‌اند، نشانه‌ای آشکار از اینکه کفگیر صدا و سیما در طراحی خلاقانه بدجوربه ته دیگ خورده است.
بلایند دیت چیست؟/ تناقض در دستگاه‌های فرهنگی
بلایند دیت یا ملاقات کور به قراری گفته می‌شود که دو نفر پیش از آن هرگز همدیگر را ندیده‌اند و بعد از دیدار تصمیم می‌گیرند رابطه‌ای را ادامه دهند یا نه. این ایده پس از آنکه عده‌ای در یوتیوب برنامه‌ای با محوریت بلایند دیت ساختند، در ایران به موضوعی جنجالی بدل شد. قوه قضائیه همه عوامل آن برنامه را بازداشت کرد و سخنگوی دستگاه قضا هم از صدور حکم بازداشت برای ۱۵ نفر خبر داد. سخنگوی قوه قضائیه درباره دستگیری این افراد در اسفند سال سال گذشته گفته بود« دستگاه قضایی به هرگونه حرکت ضد ارزشی در جامعه ورود میکند و در این خصوص برای ۱۵ نفر دستور بازداشت صادر شد و متهم اصلی به دلیل تشویق به فساد در بازداشت به سر می‌برد و به محض تکمیل پرونده اطلاعات لازم به مردم ارائه می‌شود.»
اما چندی بعد برنامه‌ای مشابه در آپارات پخش شد که تلاش کرده بود صورت شرعی کار را حفظ کند. حالا هم که صدا و سیما در یک برنامه تلویزیونی به این ماجرا صورت موجهی بخشیده است و آن را از حالت تابو خارج کرده است. نکته اصلی درباره تمام این تصمیم‌ها این است که دستگاه‌های فرهنگی و قضایی در تمام موضوعات مشابه ابتدا آن را انکار می‌کنند و مدتی بعد به اجبار آن را می‌پذیرند. این استراتژی باعث شده تا سازمان‌هایی مثل صدا و سیما همیشه از مردم عقب باشند و خیلی دیر به نیازها و تغییرات جامعه واکنش نشان دهند. نتیجه چنین رویکرد اشتباهی از دست رفتن مرجعیت صدا و سیما و تبدیل شدن آن به یک رسانه دسته چندم است که هیچ جایگاهی در زندگی روزمره مردم ندارد و حتی نمیتواند نیازهای اولیه آن‌ها در حوزه سرگرمی را رفع کند.
اما سریال مشاور اولین برنامه‌ای نیست که به تقلید از نمونه‌های داخلی و خارجی ساخته شده است. وقتی که به لیست برنامه‌های صدا و سیما در سال‌های اخیر نگاه می‌کنیم به برنامه‌های بسیار مشهوری برمی‌خوریم که به تقلید از برنامه‌های خارجی ساخته شده‌اند. فرقی نمی‌کند برنامه مذکور در حوزه سریال سازی باشد یا مسابقه‌ای تلویزیونی. در تمام این ژانرها و گونه‌ها ما با کپی نازلی از برنامه‌های درجه چندم خارجی مواجه هستیم.
شاید مشهورترین سریالی که از روی یک نمونه خارجی ساخته شده، سریال «شاید برای شما اتفاق بیاُفتد» باشد که مدیران صدا و سیما آن را به تقلید از سریال تلویزیونی «کلید اسرار» ساختند. سریالی که با استفاده از مضامین مشابه سریال ترکیه‌ای، خیلی زود تبدیل به پای ثابت شبکه‌های تلویزیونی در ایام عزاداری شد. یا نمونه مشابه دیگری که بسیار هم پر سر و صدا شد، تقلید عین به عین کارگردان سریال «هفت سنگ» از سریال آمریکایی «خانواده مدرن» بود که در زمان پخش بسیار هم سر و صدا کرد.
اما تقلید صدا و سیما از نمونه‌های خارجی تنها به حوزه سریال سازی محدود نمی‌شود. اوضاع در ساخت برنامه‌های سرگرم کننده مانند جنگ‌ها، مسابقات و برنامه‌های ترکیبی بسیار بدتر است. مشهورترین برنامه‌هایی که در این حوزه از نمونه‌های خارجی کپی کردند «دورهمی» مهران مدیری بود که یک کپی محض (حتی در طراحی دکور و فرم برنامه) از برنامه هندی « شبهای کمدی با کاپل» به حساب می‌آمد. این موضوع در مورد دو برنامه مشهور این سال‌های تلویزیون یعنی «برنده باش» با اجرای محمدرضا گلزار و «پنج ستاره» با اجرا حمید گودرزی و اشکان خطیبی هم صدق میکند که هر دو تقلیدی از یک مسابقه خارجی بنام «میلیونر شو» هستند. حتی برنامه «عصر جدید» احسان علیخانی هم که سر و صدای زیادی به پا کرد تقلیدی از یک برنامه آمریکایی بنام «آمریکن گات تلند» بود که در سراسر جهان بسیار مشهور است.
اما گاهی اتفاقات جالب دیگری هم در صدا و سیما می‌اُفتد. مثلاً یک برنامه تلویزیونی از برنامه دیگر تلویزیون تقلید میکند که مشهورترین آن تقلید برنامه تلویزیونی «رایحه» در شبکه قرآن از برنامه خندوانه بود که حتی مجری در حرکات و حرف زدن هم از رامبد جوان تقلید می‌کرد. تمام این موارد غیر از مسابقات آشپزی یا برنامه‌های ترکیبی است که همگی کپی‌های نازلی از برنامه‌های غربی هستند. این حجم از برنامه‌های تقلیدی برای رسانه‌ای که ادعا دارد مهم ترین تریبون ایران و چه بسا جهان در مبارزه در غرب است خوب نیست و بیشتر بیان گر شکست نگاه مدیرانی است که سازمان صدا و سیما را تبدیل به جولانگاه افکار خود و گروه سیاسی که هوادار آن هستند کرده‌اند.
نظر شما