عملیات نظامی با مشت آهنین موفقیت آمیز بوده/ بحران قره باغ کار نخست وزیر ارمنستان را تمام می کند؟

به گزارش تازه‌نیوز، به نظر می رسد یک عملیات نظامی کوتاه مدت در منطقه مورد مناقشه قره باغ کوهستانی، راه را برای کنترل کامل جمهوری آذربایجان بر منطقه جدا شده ای که بیش از سه دهه درگیری را پشت سر گذاشته است، هموار کرده است.

سی ان بی سی در گزارشی در این باره می نویسد: شعله ور شدن اخیر  تنش های آذربایجان و ارمنستان، این درگیری را  به کانون توجه جهانی بازگردانده و به طرز چشمگیری ترس از ناآرامی های بزرگ در سراسر قفقاز را افزایش داده است.

• روزهای خونین قفقاز؛ چرا آذربایجان به دنبال درگیری است؟
• رئیسی در نیویورک خط‌ونشان کشید/ واکنش هشدارآمیز رئیس‌جمهور به تنش باکو و ایروان +ویدئو

منطقه کوهستانی مورد مناقشه قره باغ در سطح بین المللی به عنوان بخشی از آذربایجان شناخته شده است، اما از اوایل دهه ۱۹۹۰ عملاً تحت کنترل ارامنه بوده است.  قلمرو محصور در خشکی قفقاز جنوبی در سال ۱۹۹۱ استقلال خود را از آذربایجان اعلام کرد و با حمایت ارمنستان در مدت ۳۰ سال دو جنگ با آذربایجان انجام داد. منطقه قره باغ کوهستانی در حال حاضر محل زندگی ۱۲۰۰۰۰ قومی ارمنی است.  خبرگزاری ریانووستی روسیه به نقل از نماینده ارمنی تبار  این منطقه گزارش داد که مذاکرات روز پنجشنبه بین ارمنیان قومی قره باغ کوهستانی و آذربایجان بدون توافق نهایی به پایان رسید اما پیش بینی می شود در آینده نزدیک مذاکرات بیشتری انجام شود.  وضعیت امروز در قره باغ کوهستانی نتیجه  حمله ناگهانی ۲۴ ساعته نیروهای آذربایجانی در روز سه شنبه هفته گذشته است که به سرعت خطوط ارمنی را شکست، به تصرف مواضع استراتژیک توسط آذربایجان منتهی و منجر به تسلیم نیروهای جدایی طلب شد.

الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان، روز چهارشنبه در یک سخنرانی خطاب به مردم این کشور  اعلام کرد که قره باغ بخشی از  آذربایجان است و  عملیات نظامی با مشت آهنین موفقیت آمیز بوده است.

ارمنستان که معمولا به روسیه به عنوان یک ضامن امنیتی در این مناقشه نگاه می کند، می گوید که عملیات نظامی آذربایجان تلاشی برای پاکسازی قومی قره باغ کوهستانی بوده است، اتهامی که باکو آن را رد کرده است.  مقامات ارمنستان در قره باغ، آذربایجان را به نقض توافق آتش بس متهم کردند و رویترز گزارش داد که صدای تیراندازی در پایتخت این منطقه در روز پنجشنبه شنیده شد. باکو این ادعا را  کاملا نادرست دانسته و رد می کند.

نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان به دلیل تسلیم شدن مقامات قره باغ کوهستانی با درخواست استعفا مواجه شده  و هزاران نفر روز چهارشنبه به خیابان های ایروان پایتخت ارمنستان آمدند تا شکست دولت را محکوم و درخواست استعفا کنند.  تصمیم ایروان برای در حاشیه ماندن در طول عملیات نظامی در زمانی اتخاذ شد که مقامات ارمنستان فاقد پشتیبانی لازم برای تعامل مستقیم با آذربایجان بودند که از برتری نظامی برخوردار است و حامیان قوی تری دارد. تحلیلگران به سی‌ان‌بی‌سی گفتند که قدرت پاشینیان بر سر بحران قره باغ کوهستانی «هر لحظه ضعیف می‌شود»، به‌ویژه با توجه به اینکه به نظر می‌رسد نخست‌وزیر از حمایت داخلی و خارجی برخوردار نیست.

تینتین جاپاریدزه، تحلیلگر ریسک سیاسی اوراسیا به ما می گوید: برای مدت طولانی، این جنگی بود که توسط بسیاری نادیده گرفته می شد. در چند سال گذشته آتش پراکنی های موردی در این پرونده رخ داده  که آخرین مورد آن در چند روز گذشته این پیام روشن را داشت که اگر  گفتگوهای صلح مناسب صورت نگیرد  احتمال بازگشت به جنگ به طور بالقوه قریب‌الوقوع خواهد بود.

مسئله ای که کار را برای ارمنستان سخت کرده کاهش نقش روسیه به عنوان یک ضامن امنیتی در این بحران است. مقامات ارمنستان معتقدند که مسکو دیگر تمایلی به حمایت از این کشور در بحران قره باغ ندارد و همین مسئله برای آنها ناامید کننده است.

روسیه در کنار ارمنستان یکی از اعضای سازمان پیمان امنیت جمعی است.  این بلوک امنیتی تحت رهبری مسکو که در سال ۲۰۰۲ تشکیل شد، یک ائتلاف نظامی بین دولتی است که از شش کشور پس از فروپاشی شوروی تشکیل شده است. سازمان پیمان امنیت جمعی مانند ناتو بر اصل دفاع جمعی استوار است، به این معنی که حمله به یک عضو به عنوان حمله به همه اعضا شناخته می شود. نخست وزیر ارمنستان در اوایل سال جاری اعلام کرد که ایروان به دلیل عدم حمایت روسیه در حال بررسی خروج از این پیمان است. اخیراً پاشینیان اعتراف کرد که وابستگی به کرملین برای تضمین امنیت کشور یک اشتباه استراتژیک بوده است.

اما آیا روسیه در این شرایط شریک آذربایجان است؟ ایلیا کوسا، تحلیلگر روابط بین‌الملل در یک اندیشکده اوکراینی به سی ان بی سی می گوید: علاقه اصلی روس ها  دسترسی به لجستیک منطقه‌ای است که پس از بازگشت قره باغ به آذربایجان مسدود خواهد شد. مسکو همچنین انتظار دارد که از دست دادن قره باغ کوهستانی به آذربایجان باعث آشفتگی سیاسی در ارمنستان و به طور بالقوه منجر به کناره‌گیری پاشینیان از قدرت شود. مسکو علاقه مند است که او را با هر شخصیت وفادار دیگری از اردوگاه مخالف جایگزین کند، که کنترل روسیه بر ایروان را که در سال های اخیر به دلیل تلاش های پاشینیان برای نزدیکی به غرب و جنگ در اوکراین تضعیف شده بود، بیشتر تحکیم می کند.

کرملین هر گونه اظهارنظر مبنی بر اینکه مسکو به اندازه کافی برای جلوگیری از جنگ در قره باغ کوهستانی تلاش نکرده را رد کرده و می گوید که در تماس نزدیک با آذربایجان، ارمنستان و ارامنه قومی در منطقه مورد مناقشه است.

در انتظار چه سناریویی باشیم؟

موسسه مطالعات جنگ که یک اندیشکده آمریکایی است معتقد است که  نقش روسیه به عنوان یک ضامن امنیتی برای ارمنستان رو به کاهش است زیرا کرملین به تهاجم تمام عیار خود در اوکراین ادامه می دهد و مقامات در ایروان هرروز بیش از دیروز نارضایتی خود را از مسکو ابراز می کنند.

به نظر می رسد وبلاگ نویسان نظامی روسیه نیز از کاهش نفوذ مسکو در ارمنستان ابراز تاسف می کنند.  نتیجه مذاکرات صلح بین آذربایجان و مقامات قره باغ کوهستانی احتمالاً آینده این وضعیت را مشخص می کند. پس از آن آنچه که مهم است اتفاق های داخل ارمنستان خواهد بود. باید دید که آیا پاشینیان از این وضعیت جان سالم به در می برد یا نه و مسئله دیگر اینکه آیا غرب وارد میدان خواهد شد و اگر بله، سطح این دخالت چقدر خواهد بود؟ البته کارشناسان معتقدند که گزینه های پیش روی ایالات متحده و اروپا محدود است و به نظر نمی‌رسد آنها بتوانند کاری بیش از درخواست‌ها برای کاهش تنش فوری و محکومیت علنی اقدام نظامی انجام دهند. بعید است که غرب دست به تحریم علیه آذربایجان بزند.